Tuesday, April 10, 2018
Monday, March 5, 2018
ASİNXRON MÜHƏRRİKİNİN SKALYAR VƏ VEKTORLU İDARƏ EDİLMƏSİ
Rotorun fırlanmasının bucaq sürətini və müasir fırşasız mühərriklərin valındakı momenti tənzimləmək üçün vektorlu və skalyar elektrik intiqal idarə etməsi istifadə edilir.
Skalyar idarə etmə:
Ən məhşur olan, məsələn fan(ventiliyator) və ya nasosun sürətini idarə etmək üçün asinxron mühərrikin skalyar idarə edilməsidir, rotor sürətini sabit saxlamaq yetərlidir, bunu üçün təzyiq sensorundan və ya sürət sensorundan yetərli əks əlaqə almaq olar.
Skalyar idarə etmə prinsipi sadədir: qidalandıran gərginliyin amplitudası tezliyin funksiyasıdır, həm də gərginlik-tezlik münasibəti (əlaqəsi) təxminən sabit olur.
Bu asılılığ valdakı yükdən asılıdır, ancaq prinsip eyni qalır, tezliyi artırdıqda mühərrikin yük xarakteristikasına bağlı olaraq gərginlik proposional olaraq artacaqdır.
Nəticədə, roto və stator arasındakı boşluqda olan maqnit seli hardasa sabit qalar. Gərginlik-tezlik münasibəti bu mühərrikin nominalından çox meyl edərsə, mühərrikdə artıq təsirlənmə yada natamam təsirlənmədən mühərrikdə itgilər və ya işləmə müddətində problemlər əmələ gəlir.
Beləliklə, skalyar idarə etmə, tezlikdən asılı olmayaraq, işçi tezlik aralığında valda hardasa sabit bir moment əldə etməyi təmin edər, ancaq aşağı sürətlərdə moment azalmağa başlayar(belə olmaz gərginlik tezlikm münasibətini artırmaq lazımdır), bu səbəblə hər mühərrik üçün işçi sklalyar idarə etmə diapazonu təyin edilməldir. Bundan başqa, valda qurulan sürət sensoru olamasan sürətin skalyar idarə etmə sistemini qurmaq mümkün deyil, çünki yüklənmədə qidalanma gərginliyinin tezliyi rotorun real fırlanma sürətinin geri qalmasına güclü təsir edir. Ancaq hətta skalyar idarə etmədə sürət tənzimlənməsini yüksək dəqiqliklə aparmaq olur.(buda iqtisadi məqsədə uyğundur.). Skalyar idarə etmənin çatışmayan cəhəti, tətbiq sferasının nisbətən aciz olmasıdır, xüsusəndə yükdən asılı olmayan asinxron mühərriklərinin idarə edilməsində.
Vektorlu idarə etmə:
Bu çatışmazlıqları aradan qaldırılması üçün 1971-ci ildə Simens kompaniyasının mühəndisləri vektor idarə etmə sistemini təklif etdilər, hansı ki əks əlaqə maqnit selinin qiymətində asılı oldu.
Bu gün bu metoda yanaşma bir qədər başqadır: mühərrikin riyazi modeli rotorun fırlanma sürətini və fazaların(tezlikdən və stator dolağ cərəyanın qiymətindən) cari cərəyanlarından asılı olaraq valdakı momenti hesablamağa icazə verir. Bu yanaşma, heçnədən asılı olmayaraq inersiyasız tənzimləmədə valdakı momenti, yüklənmədə valdakı fırlanma sürətini, bu prosesdə fazadakı cərəyanları bilmək imkanını verir. Bəzi vektorlu idarə etmədə daha dəqiq sürəti ədə etmək üçün, sensorsuz sistemlərlə yəni əks əlaqə sxemləri ilə təchiz edilmişdir. Bu və ya digər elektrik intiqalının tətbiq edilmə sahəsindən asılı olaraq, vektorlu idarəetmə sistemi tənzmimlənmənin dəqiqliyi ilə öz əksini tapmışdır.
Sürət tənzimlənməsinun dəqiqliyinin 1,5 faiz meyilliyi tələb olunduqda sürət tənzimlənməüi 1-100 aralığını keçmədikcə sensorsuz sistem məsləhət görülür. Sürət tənzimlənməsinin dəqiqliyi 0,2 faizdən çox deyilsə olunarsa sürət tənzimi 1-1000 aralığıdırsa bir sürət sensorunun olması məsləhətdir, 1 Khs-ə qədər kiçik tezliklərdə belə həssas moment idarə etməsinə icazə verir.
Deməli, vektorlu idarəetmə aşağıdakı müsbət cəhətlərə malikdir.
- Val üzərində dinamik olaraq dəyişən yük şərtlərində belə sıçramadan rotorun fırlanma sürətini dəqiqliklə idarə etmək(sürət sensoru olmadan)
- Aşağı tezlikdə valın sıçrayışsız və dəqiq fırlanması
-Mənbə gərginliyinin optimal xarakteristikaları şəraitində aşağı itkilərə görə yüksək FİƏ.
Monday, February 26, 2018
Friday, February 23, 2018
İşıqları dəyişən cərəyansız təsəvvür edə bilmərik.
Gərginliyin dəyişməsinin uzun məsafələrdə elektik ötürməsinə köməyi böyük olduğundan danışdıq, ancaq dəyişən cərəyan dövrələr fizikasında daha çox şeylər vardır.
Məsələn, müqavimət, kondensator, induktivlik qoşulduqda dəyişən cərəyan necə təsir göstərəcəkdir?
Elektrik bulmacasının bu üçn hissəsi hər yerdə istifadə edilir və bu gün bunları bir araya gətirəcəyik.
Sabit cərəyan dövrələri haqqında danışdıqda, müəyyən bir vəziyyətdə gərginlik və cərəyanı izah etmək çox sadədir.
Tipik olaraq, bir sabit cərəyan dövrəsindəki gərginlik mənbəyi dəyişməzdir, bu səbəblə cərəyanda sabit olacaqdır.
Ancaq bir dəyişən cərəyan dövrəsində, həm gərginlik həmdə cərəyan, müsbətdən mənfiyə və təkrarən mənfidən müsbətə istiqamətini dəyişəcəkdir.
Aramsız dəyişən qiyməti necə təyin edə bilərsiz?
Cərəyan dəyişdikdə, maksimum və minimum qiymətlər arasında pik cərəyan olaraq dəyişir.
Və burada "pik", maksimum və ya minimum, müsbət və ya mənfi anlamına gəlir, çünki cərəyan seli eyni qiymətə malikdir.
Riyazi olaraq cərəyan, 50 herslik tezlikli sinus funksiyasının pik cərəyanına bərabərdir.
Eyni şey dəyişən cərəyan dövrəsindəki gərginlik üçündə keçərlidir.
Dəyişən cərəyann hasil olduqda, minimum və maksimum pik gərginlik arasında dəyişir.
İndi, bir dəyişən cərəyan dövrəsində sərf olunan orta gücü hesablayaq.
Əldə etdiyimiz güc ifadəsini zamanla sərf olunan enerjini tapmaq üçün cərəyan müqavimətə görə sabit cərəyan dövrələri üçündə istifadə edə bilərsiz.
Sonra, dəyişən cərəyan üçün yeni ifadə ilə əvəz edə bilərsiz.
Daha sonra orta gücü tapmaq istədiyimizdə güc ifadəsini istifadə etsəniz yetərlidir.
Sinus kvadrat funksiyasnın orta qiyməti 1/2 kimi təyin edilir.
Bu sizə orta gücü tapdıqda, pik cərəyanın kvadratı ilə müqavimətin hasilinin 1/2 nə hasilini verəcəkdir.
Ancaq, dəyişən cərəyan dövrələrini anlamağınıza yardımçı olması üçün, ciddi dəyişikliklər etməyə başlamadan əvvəl, bu tənliyi yalnız sabit cərəyan dövrələri üçün ala bilərsiz.
İ cərəyanın öz qiymətidir.
Dayan-get tıxacında bir avtomobil sürməyi düşünün.
Bəzən sürətli bəzəndə yavaş sürərsən, ancaq bütün yol boyunca orta sürəti alırsız, orta sürətli bir təsir edici və ya effektiv sürətiniz vardır.
Dəyişən cərəyan hesablamaları üçün cərəyan bu şəkildədir.
Beləliklə, bu ifadədəki cərəyanı ifadə edəbilmək üçün, bu effektiv qiyməti dəstəkləyən yeni bir dəyişənə ehtiyacımız var.
Və bu dəyişən, cərəyanın orta kvadratik və ya qısaca olaraq ingiliscə RMS(root-mean-squared) qiymətidir.
Ümumiyyətlə adı: orta kvadratik kökdür
İndi,eyni törəmə, gərginliyin RMS qiyməti pik gərginliyinin kök altı ikiyə bölünməsinə bərabər olduğuna görə dəyişən gərginlik üçün də eynidir.
Əldə edilən bu iki RMS qiyməti ilə bunları, sabit cərəyan ekvivalentində cərəyan və gərginlik yerinə istifadə edə bilərsiz, bu güc cərəyanın orta kvadratik qiyməti ilə gərginliyin orta kvadratik qiymətinin hasilinə bərabərdir.
İndi, dəyişən cərəyan dövrələrindəki cərəyan və gərginliyi daha yaxşı anlamaq üçün RMS qiymətlərimiz vardır, dəyişən cərəyan dövrələrinin unikal təbiətini necə istifadə edə biləcəyimizi düşünək.
Məsələn, sarğac naqillərində , cərəyan dəyişdiyində, sarğacda(solenoiddə) bir maqnit cərəyan induksiyalandığını bilirik.
Və bu cərəyan əks istqamətdə elektrik hərəkət qüvvəsi ilə və ya EHQ ilə cərəyana qarşı yönəlmişdir.
Bu da Lens qanunu olaraq bildiyimiz qanunundur.
Və bu münasibət əks istiqamətdə, cərəyana qarşı olan bir EHQ induksiyalayan dəyişən maqnit seli ilə çalışır.
Beləliklə, bir dəyişən cərəyan dövrəsində nəticədə qarşılaşdığımız şey, əks maqnit selini induksiyalayan dəyişən cərəyandır və buda cərəyana əks istiamətdə EHQ induksiyalayır.
Əsas cərəyanın qarşısına çıxan EHQ induksiyasına öz-özünə induksiya deyilir.
İnduksiyalanan EHQ-ni hesablamaq üçün, yalnız zaman ərzindəki cərəyan dəyişməsini alıb mənfi L-ə vurarsız.
L induktiv olaraq adlanan və xüsusi sarğacın formasına və ölçüsünə bağlı olaraq cərəyan qarşı olan sabitdir.
Və ədədi qiymətcə mənfidir, çünki induksiuyalanan EHQ əsas cərəyanın əksinə yönəlmişdir.
İnduktivliyin vahidi Henri olaraq ifadə edilir.
Br elektromaqnit qüvvənin induksiyası o qədər faydalıdır ki, mühəndislər öz-özünə induksiyanı maksimum etmək üçün sarğac-solenoidlər layihələşdirmişlər.
Öz-özünə induksiya üçün layihələşən bu sarğaclara induktorlar deyilir.
Bir dövrə diaqramında, kiçik sarğaclar kimi görünürlər, lancaq kiçik olsalarda böyük fiziki proseslərə malikdirlər.
Beləliklə, induktorların işləmə şəkli mövzusunda bir ipucu alamaq üçün, əvvəlcə induktoru vəya induktivliyi sabit cərəyan dövrəsində təsəvvür edək.
Deyək ki, dövrənin sabit gərginlyi olan bir V batareyası ilə ardıcıl bağlanmış bir induktivlik var.
İnduktivliyin öz müqaviməti olduğiundan, induktivlik və batareya ilə eyni zamanda kiçik bir müqavimət olduğunu söyləyək.
Dövrə bir induktivlik L və bir müqavimət R-ə sahib olduğu üçün, bu konfuqrasiyanı LR dövrəsi adlandırmaq olar.
Bu dövrəni qurduqdan sonra batareyanı daxil etsək, gərginlik dərhal V0 olacaqdır.
Ancaq cərəyan maksimum qiymətə çatmaz.
Bunun səbəbi induktivlik ani gərginlik dəyişikliyinin səbəb olduğu ani dəyişmələrə qarşı çıxır.
Beləliklə cərəyan, batareyanın gərginliyi müqavimətə bölünən maksimum cərəyana çatana qədər etap-etap artacaqdır.
Cərəyan bu vəziyyətdə, ölü bir dayanmadan sürətlənən bir avtomobilə bənzəyir.
Qaz pedalına dərhal belə bazarsız ən sürətli getməyəcəksiz.
Zaman ərzində onunla əlləşmək məcburiyyətindəsiz.
İndüktivliklə məşğul olduğunuz zaman düşünmək lazımdır.
Riyazi olaraq, induktorlu dövrədə cərəyan maksimum cərəyan kimi t1-e dən -t üstü tauya qədər ifadə olunur.
Maksimum cərəyan gərginliyin müqavimətə bölünməsidir və tau induktivliyin müqavimətən bölünən zaman sabitidir.
Bu zaman sabitinin bəzi anlamadığımız riyazi mənası vardır.
Ancaq zaman sonsuza yaxınlaşdıqcan cərəyanın maksimuma çatmasını görə bilərsiz.
Avtomobilimizə bənzətsək, maksimum cərəyan avtomobilin gedəcəyi ən sürətli səviyyəsi olacaqdır.
Zaman sabiti isə harasa getmək üçün qaz pedalına nə qədər basdığınıza ehtiyac duyduğunuzu bilmənizi təmin edir.
Kiçik bir zaman sabiti maksimuma sürətlə çatmaq üçün daha az zaman lazım olduğu anlamına gəlir və eyni zamanda bir stopa yavaşlatmaq üçün daha az zaman deməkdir.
Böyük bir zaman sabiti tam əksi mənasına gəlir,: sürətləndirmək və yavaşlamaq üçün çox zaman lazımdır.
İndi, dövrənin maksimum qiymətdəki cərəyanla sabit vəziyyətə gəldiyini fərz edək.
Daha dəyişən bir cərəyan yoxdur, bu səbəblə induktivlik bir naqil kimi davranır.
Ancaq batareya anidən dövrədən çıxarılsa, cərəyan dərhal sıfıra düşməyəcəkdir.
Çünki unutmayın ki induktivlik, dəyişən maqnit seli ilə cərəyan dəyişməsinə qarşıdır.
Batareya dövrədən çıxdıqdan sonra induktivlik özü cərəyan hasil edəcəkdir.
Bu bir avtomobil istifadə edərək və ayağını qaz pedalından çəkmək kimi başa düşülür.
Avtomobilin daha sürətli getməsini dayandırdınız, ancaq dərhal durmayacaqdır.
Bunun əvəzinə, tamamilə dayanmadan əvvəl, vaxt keçdikcə yavaşlayacaqsınız.
Beləliklə, bunu əvvəlki cərəyan ekvivalentinin azalan versiyası kimi yaza bilərsiz, cərəyan maksimum cərəyan ilə e üstü mənfi t bölünsün tau hasilinə bərabərdir.
İ maksimum və tau eynidir və yetərli zaman keçdikdən sonra cərəyan sıfıra bərabər olacaqdır.
Beləliklə, induktivlik cərəyanın həm artmasına həmdə azalması dəyişməsinə qarşıdır.
Bir qurğunu söndürdükdə, sönməyində biraz gecikmə hiss edəcəksiz, ən əsasda induktivlik olan qurğularda.
Açarı çevirərək, bir gərginlik mənbəyinə qoşdunuzu və söndürdünüz, ancaq sistemdəki induktivlik cərəyanın dərhal başlamasını və sayanmasını gecikdirəcəkdir.
İnduktivlik hər yerdə vardır.
İndi dəyişən cərəyan sxemlərinə geri qayıdaq və bir dövrə içində bir induktivlik, bir müqavimət və bir kondensatoru birləşdirək.
Hər element dəyişən cərəyan gərginlik mənbəyinə qoşulduqda fərqli davranacaqdır.
Bu üzdən hər şeyi qoşmadan əvvəl, hər elementə yalnız mənbə ilə ardıcıl qoşulmuş halında baxaq.
İlk öncə müqavimətlə başlayaq.
Gərginlik pik nöqtədə ikən, müqavimətdən keçən cərəyan da pik nöqtədə olacaqdır.
Gərginlik və cərəyanın hər iksininin pik nöqtəsi eyni olduğundan fazalarıda eyni nöqtədə olacaqdır.
Buna baxmayaraq, induktivlik və kondensator üçün hekayaə biraz fərqlidir.
Dəyişən gərginlik, induktivliyə tətbiq olunduqda, iinduksiyalanan elektrik hərəkət qüvvəsi, dövrəyə düşən gərginlik miqdarına bərabərdir.
Bu tənlikdə, cərəyan çox sürətli dəyişdiyindən gərginlik maksimumdur, cərəyan heç dəyişmədiyinə görə gərginlik sıfırdır.
Bu anlama gəlir ki, cərəyan 0 olduğunda gərginlik pik nöqtədədir , cərəyan pik nöqtədə olduqda isə gərginlik sıfır olacaqdılr.
Bunu qrafik olaraq ifadə etsək, cərəyan və gərginlik arasında 90 dərəcə faza fərqin görmüm olarıq və ya cərəyan gərginlikdən dörddə bir dövr geridə qalır görəcəyik.
Dəyişən cərəyan dövrəsində induktivlikdə cərəyan və gərginliyin fazadan kənar olduğunu söyləyirik, bu eyni zamanda fazalarin eyni pik nöqtəyə çatmadığı mənasına gəlir.
Dəyişən cərəyan dövrəsində kondensatorlardada faza kənarlaşması var ancaq fərqli səbəbdən ötrü.
Gəlin dəyişən gərginlik mənbəyi və bir kondensatordan ibarət bir dövrəyə baxaq
Cərəyan bir istiqamətdə axdıqda, kondensatorun lövhələri dolmağa başlayacaqdır.
Beləliklə, gərginlik müsbətdən mənfiyə dəyişdiyində, kondensator cərəyanı hələdə bitməyən daha kiçik bir gərginlik mənbəyi kimi davranacaqdır.
Gərginliyin dəyişməsinin uzun məsafələrdə elektik ötürməsinə köməyi böyük olduğundan danışdıq, ancaq dəyişən cərəyan dövrələr fizikasında daha çox şeylər vardır.
Məsələn, müqavimət, kondensator, induktivlik qoşulduqda dəyişən cərəyan necə təsir göstərəcəkdir?
Elektrik bulmacasının bu üçn hissəsi hər yerdə istifadə edilir və bu gün bunları bir araya gətirəcəyik.
Sabit cərəyan dövrələri haqqında danışdıqda, müəyyən bir vəziyyətdə gərginlik və cərəyanı izah etmək çox sadədir.
Tipik olaraq, bir sabit cərəyan dövrəsindəki gərginlik mənbəyi dəyişməzdir, bu səbəblə cərəyanda sabit olacaqdır.
Ancaq bir dəyişən cərəyan dövrəsində, həm gərginlik həmdə cərəyan, müsbətdən mənfiyə və təkrarən mənfidən müsbətə istiqamətini dəyişəcəkdir.
Aramsız dəyişən qiyməti necə təyin edə bilərsiz?
Cərəyan dəyişdikdə, maksimum və minimum qiymətlər arasında pik cərəyan olaraq dəyişir.
Və burada "pik", maksimum və ya minimum, müsbət və ya mənfi anlamına gəlir, çünki cərəyan seli eyni qiymətə malikdir.
Riyazi olaraq cərəyan, 50 herslik tezlikli sinus funksiyasının pik cərəyanına bərabərdir.
Eyni şey dəyişən cərəyan dövrəsindəki gərginlik üçündə keçərlidir.
Dəyişən cərəyann hasil olduqda, minimum və maksimum pik gərginlik arasında dəyişir.
İndi, bir dəyişən cərəyan dövrəsində sərf olunan orta gücü hesablayaq.
Əldə etdiyimiz güc ifadəsini zamanla sərf olunan enerjini tapmaq üçün cərəyan müqavimətə görə sabit cərəyan dövrələri üçündə istifadə edə bilərsiz.
Sonra, dəyişən cərəyan üçün yeni ifadə ilə əvəz edə bilərsiz.
Daha sonra orta gücü tapmaq istədiyimizdə güc ifadəsini istifadə etsəniz yetərlidir.
Sinus kvadrat funksiyasnın orta qiyməti 1/2 kimi təyin edilir.
Bu sizə orta gücü tapdıqda, pik cərəyanın kvadratı ilə müqavimətin hasilinin 1/2 nə hasilini verəcəkdir.
Ancaq, dəyişən cərəyan dövrələrini anlamağınıza yardımçı olması üçün, ciddi dəyişikliklər etməyə başlamadan əvvəl, bu tənliyi yalnız sabit cərəyan dövrələri üçün ala bilərsiz.
İ cərəyanın öz qiymətidir.
Dayan-get tıxacında bir avtomobil sürməyi düşünün.
Bəzən sürətli bəzəndə yavaş sürərsən, ancaq bütün yol boyunca orta sürəti alırsız, orta sürətli bir təsir edici və ya effektiv sürətiniz vardır.
Dəyişən cərəyan hesablamaları üçün cərəyan bu şəkildədir.
Beləliklə, bu ifadədəki cərəyanı ifadə edəbilmək üçün, bu effektiv qiyməti dəstəkləyən yeni bir dəyişənə ehtiyacımız var.
Və bu dəyişən, cərəyanın orta kvadratik və ya qısaca olaraq ingiliscə RMS(root-mean-squared) qiymətidir.
Ümumiyyətlə adı: orta kvadratik kökdür
İndi,eyni törəmə, gərginliyin RMS qiyməti pik gərginliyinin kök altı ikiyə bölünməsinə bərabər olduğuna görə dəyişən gərginlik üçün də eynidir.
Əldə edilən bu iki RMS qiyməti ilə bunları, sabit cərəyan ekvivalentində cərəyan və gərginlik yerinə istifadə edə bilərsiz, bu güc cərəyanın orta kvadratik qiyməti ilə gərginliyin orta kvadratik qiymətinin hasilinə bərabərdir.
İndi, dəyişən cərəyan dövrələrindəki cərəyan və gərginliyi daha yaxşı anlamaq üçün RMS qiymətlərimiz vardır, dəyişən cərəyan dövrələrinin unikal təbiətini necə istifadə edə biləcəyimizi düşünək.
Məsələn, sarğac naqillərində , cərəyan dəyişdiyində, sarğacda(solenoiddə) bir maqnit cərəyan induksiyalandığını bilirik.
Və bu cərəyan əks istqamətdə elektrik hərəkət qüvvəsi ilə və ya EHQ ilə cərəyana qarşı yönəlmişdir.
Bu da Lens qanunu olaraq bildiyimiz qanunundur.
Və bu münasibət əks istiqamətdə, cərəyana qarşı olan bir EHQ induksiyalayan dəyişən maqnit seli ilə çalışır.
Beləliklə, bir dəyişən cərəyan dövrəsində nəticədə qarşılaşdığımız şey, əks maqnit selini induksiyalayan dəyişən cərəyandır və buda cərəyana əks istiamətdə EHQ induksiyalayır.
Əsas cərəyanın qarşısına çıxan EHQ induksiyasına öz-özünə induksiya deyilir.
İnduksiyalanan EHQ-ni hesablamaq üçün, yalnız zaman ərzindəki cərəyan dəyişməsini alıb mənfi L-ə vurarsız.
L induktiv olaraq adlanan və xüsusi sarğacın formasına və ölçüsünə bağlı olaraq cərəyan qarşı olan sabitdir.
Və ədədi qiymətcə mənfidir, çünki induksiuyalanan EHQ əsas cərəyanın əksinə yönəlmişdir.
İnduktivliyin vahidi Henri olaraq ifadə edilir.
Br elektromaqnit qüvvənin induksiyası o qədər faydalıdır ki, mühəndislər öz-özünə induksiyanı maksimum etmək üçün sarğac-solenoidlər layihələşdirmişlər.
Öz-özünə induksiya üçün layihələşən bu sarğaclara induktorlar deyilir.
Bir dövrə diaqramında, kiçik sarğaclar kimi görünürlər, lancaq kiçik olsalarda böyük fiziki proseslərə malikdirlər.
Beləliklə, induktorların işləmə şəkli mövzusunda bir ipucu alamaq üçün, əvvəlcə induktoru vəya induktivliyi sabit cərəyan dövrəsində təsəvvür edək.
Deyək ki, dövrənin sabit gərginlyi olan bir V batareyası ilə ardıcıl bağlanmış bir induktivlik var.
İnduktivliyin öz müqaviməti olduğiundan, induktivlik və batareya ilə eyni zamanda kiçik bir müqavimət olduğunu söyləyək.
Dövrə bir induktivlik L və bir müqavimət R-ə sahib olduğu üçün, bu konfuqrasiyanı LR dövrəsi adlandırmaq olar.
Bu dövrəni qurduqdan sonra batareyanı daxil etsək, gərginlik dərhal V0 olacaqdır.
Ancaq cərəyan maksimum qiymətə çatmaz.
Bunun səbəbi induktivlik ani gərginlik dəyişikliyinin səbəb olduğu ani dəyişmələrə qarşı çıxır.
Beləliklə cərəyan, batareyanın gərginliyi müqavimətə bölünən maksimum cərəyana çatana qədər etap-etap artacaqdır.
Cərəyan bu vəziyyətdə, ölü bir dayanmadan sürətlənən bir avtomobilə bənzəyir.
Qaz pedalına dərhal belə bazarsız ən sürətli getməyəcəksiz.
Zaman ərzində onunla əlləşmək məcburiyyətindəsiz.
İndüktivliklə məşğul olduğunuz zaman düşünmək lazımdır.
Riyazi olaraq, induktorlu dövrədə cərəyan maksimum cərəyan kimi t1-e dən -t üstü tauya qədər ifadə olunur.
Maksimum cərəyan gərginliyin müqavimətə bölünməsidir və tau induktivliyin müqavimətən bölünən zaman sabitidir.
Bu zaman sabitinin bəzi anlamadığımız riyazi mənası vardır.
Ancaq zaman sonsuza yaxınlaşdıqcan cərəyanın maksimuma çatmasını görə bilərsiz.
Avtomobilimizə bənzətsək, maksimum cərəyan avtomobilin gedəcəyi ən sürətli səviyyəsi olacaqdır.
Zaman sabiti isə harasa getmək üçün qaz pedalına nə qədər basdığınıza ehtiyac duyduğunuzu bilmənizi təmin edir.
Kiçik bir zaman sabiti maksimuma sürətlə çatmaq üçün daha az zaman lazım olduğu anlamına gəlir və eyni zamanda bir stopa yavaşlatmaq üçün daha az zaman deməkdir.
Böyük bir zaman sabiti tam əksi mənasına gəlir,: sürətləndirmək və yavaşlamaq üçün çox zaman lazımdır.
İndi, dövrənin maksimum qiymətdəki cərəyanla sabit vəziyyətə gəldiyini fərz edək.
Daha dəyişən bir cərəyan yoxdur, bu səbəblə induktivlik bir naqil kimi davranır.
Ancaq batareya anidən dövrədən çıxarılsa, cərəyan dərhal sıfıra düşməyəcəkdir.
Çünki unutmayın ki induktivlik, dəyişən maqnit seli ilə cərəyan dəyişməsinə qarşıdır.
Batareya dövrədən çıxdıqdan sonra induktivlik özü cərəyan hasil edəcəkdir.
Bu bir avtomobil istifadə edərək və ayağını qaz pedalından çəkmək kimi başa düşülür.
Avtomobilin daha sürətli getməsini dayandırdınız, ancaq dərhal durmayacaqdır.
Bunun əvəzinə, tamamilə dayanmadan əvvəl, vaxt keçdikcə yavaşlayacaqsınız.
Beləliklə, bunu əvvəlki cərəyan ekvivalentinin azalan versiyası kimi yaza bilərsiz, cərəyan maksimum cərəyan ilə e üstü mənfi t bölünsün tau hasilinə bərabərdir.
İ maksimum və tau eynidir və yetərli zaman keçdikdən sonra cərəyan sıfıra bərabər olacaqdır.
Beləliklə, induktivlik cərəyanın həm artmasına həmdə azalması dəyişməsinə qarşıdır.
Bir qurğunu söndürdükdə, sönməyində biraz gecikmə hiss edəcəksiz, ən əsasda induktivlik olan qurğularda.
Açarı çevirərək, bir gərginlik mənbəyinə qoşdunuzu və söndürdünüz, ancaq sistemdəki induktivlik cərəyanın dərhal başlamasını və sayanmasını gecikdirəcəkdir.
İnduktivlik hər yerdə vardır.
İndi dəyişən cərəyan sxemlərinə geri qayıdaq və bir dövrə içində bir induktivlik, bir müqavimət və bir kondensatoru birləşdirək.
Hər element dəyişən cərəyan gərginlik mənbəyinə qoşulduqda fərqli davranacaqdır.
Bu üzdən hər şeyi qoşmadan əvvəl, hər elementə yalnız mənbə ilə ardıcıl qoşulmuş halında baxaq.
İlk öncə müqavimətlə başlayaq.
Gərginlik pik nöqtədə ikən, müqavimətdən keçən cərəyan da pik nöqtədə olacaqdır.
Gərginlik və cərəyanın hər iksininin pik nöqtəsi eyni olduğundan fazalarıda eyni nöqtədə olacaqdır.
Buna baxmayaraq, induktivlik və kondensator üçün hekayaə biraz fərqlidir.
Dəyişən gərginlik, induktivliyə tətbiq olunduqda, iinduksiyalanan elektrik hərəkət qüvvəsi, dövrəyə düşən gərginlik miqdarına bərabərdir.
Bu tənlikdə, cərəyan çox sürətli dəyişdiyindən gərginlik maksimumdur, cərəyan heç dəyişmədiyinə görə gərginlik sıfırdır.
Bu anlama gəlir ki, cərəyan 0 olduğunda gərginlik pik nöqtədədir , cərəyan pik nöqtədə olduqda isə gərginlik sıfır olacaqdılr.
Bunu qrafik olaraq ifadə etsək, cərəyan və gərginlik arasında 90 dərəcə faza fərqin görmüm olarıq və ya cərəyan gərginlikdən dörddə bir dövr geridə qalır görəcəyik.
Dəyişən cərəyan dövrəsində induktivlikdə cərəyan və gərginliyin fazadan kənar olduğunu söyləyirik, bu eyni zamanda fazalarin eyni pik nöqtəyə çatmadığı mənasına gəlir.
Dəyişən cərəyan dövrəsində kondensatorlardada faza kənarlaşması var ancaq fərqli səbəbdən ötrü.
Gəlin dəyişən gərginlik mənbəyi və bir kondensatordan ibarət bir dövrəyə baxaq
Cərəyan bir istiqamətdə axdıqda, kondensatorun lövhələri dolmağa başlayacaqdır.
Beləliklə, gərginlik müsbətdən mənfiyə dəyişdiyində, kondensator cərəyanı hələdə bitməyən daha kiçik bir gərginlik mənbəyi kimi davranacaqdır.
Sunday, January 21, 2018
POLYARLAŞMIŞ RELE
Polyarlaşmış rele idarəedici siqnalın işarəsindən asılı olaraq qəbuledicidən axan cərəyanın istiqamətini dəyişməyə imkan verir. Polyarlaşmış reledə lövbərə 2 maqnit seli təsir göstərir. Bunlardan birisi sabit maqni tərəfindən digəri isə idarəetmə dolağı tərəfindən yaradılır. İdarə etmə dolağından idarə cərəyanı axır. İdarə cərəyanının istiqaməti dəyişdikdə relenin lövbərinə təsir göstərənmqüvvənin istiqaməti dəyişdir.Sabit maqnitin yaratdığı maqnit seli polyarlaşdırıcı sel adlanır. Şəkil 3.15 də polyarlaşmış relenin eskizi və yükə birləşdirilməsi sxemi gətirilmişdir.
Şəkil. Polyarlaşmış relenin sxmi və onun yükə qoşulması.
Sabit maqnitin (6) yaratdığı maqnit seli (Ф) relenin nüvəsindən (1) iki istiqamətdə qapanır. Nüvənin sol hissəsində polyarlaşdırıcı maqnit seli Ф ilə idarə dolağının yaratdığı maqnit seli Фid eyni istiqamətə yönəlmişlər. Nüvənin sağ tərəfində isə maqnit selləri qarşı qarşıya yönəlmiş olduqlarından onlar bir birindən çıxılırlar. Nüvənin sol tərəfində maqnit selləri toplandığından bu hissədə lövbərə (5) təsir edən elektromaqnit qüvvə nisbətən böyük olur.Lövbər sol tərəfə dartılır , 2 və 3 kontaktları sol tərəfdə qapanırlar. Bu zaman yükdən cərəyan bütöv xətlə göstərildiyi istiqamətdə axır. İdarə etmə dolağında (7) cərəyanın istiqaməti dəyişdikdə, idarəetmə maqnit seli Фid -də öz istiqamətini dəyişir. Bu zaman nüvənin sol tərəfində Фid və Фm maqnit selləri çıxılır, sağ tərəfində isə toplanırlar. Bu halda lövbər nüvənin sağ tərəfinə dartılır, sağ tərəfdəki 3 və 2 kontaktları qapanırlar. Yükdən axan cərəyanın istiqaməti bundan əvvəlkinin əksinə olur(qırıq xətlərlə göstərilmişdir). Beləliklə relenin işləməsi üçün tələn olunan elektromaqnit qüvvəsi polyarlaşdırıcı elementin (sabit maqnitin) və idarə etmə dolağının yaratdığları maqnit sellərinin cəbri cəmindən asılı olur. İdarəetmə cərəyanının istiqamətindən asılı olaraq bu qüvvə öz istiqamətini dəyişir. Bundan asılı olaraq yükdən axan cərəyan da istiqamətini dəyişir. Polyarlaşdırılmış relelərin həssaslıqları yüksəkdir işləmə müddətləri kiçikdir. Onlar avtomatik idarəetmə sistemlərində reversləmə tələb edən qurğularda tətbiq olunurlar. Misal olaraq polyarlaşdırılmış relenin tətbiqi ilə sabit cərəyan mühərrikinin sürətinin tənzimlənməsi sxeminə baxaq(şəkil 3.16).
Şəkil.3.16. Sabit cərəyan mühərrikinin sürətinin tənzimi.
Sürətin tənzimi sarğılar sayı W1 və W2 olan təsirlənmə dolaqlarında cərəyanın dəyişdirilməsi hesabına əldə olunur. İdarə etmə gərginliyinin polyarlığından asılı olaraq K kontaktı ya W1 dolağının yada W2 dolağının dövrəsini qapayır. Bununla təsirlənmə maqni selinin həm istiqaməti həm də qiyməti dəyişdirilir; mühərrikin lövbərinin fırlanma istiqaməti və sürətin qiyməti dəyişir.
Şəkil. Polyarlaşmış relenin sxmi və onun yükə qoşulması.
Sabit maqnitin (6) yaratdığı maqnit seli (Ф) relenin nüvəsindən (1) iki istiqamətdə qapanır. Nüvənin sol hissəsində polyarlaşdırıcı maqnit seli Ф ilə idarə dolağının yaratdığı maqnit seli Фid eyni istiqamətə yönəlmişlər. Nüvənin sağ tərəfində isə maqnit selləri qarşı qarşıya yönəlmiş olduqlarından onlar bir birindən çıxılırlar. Nüvənin sol tərəfində maqnit selləri toplandığından bu hissədə lövbərə (5) təsir edən elektromaqnit qüvvə nisbətən böyük olur.Lövbər sol tərəfə dartılır , 2 və 3 kontaktları sol tərəfdə qapanırlar. Bu zaman yükdən cərəyan bütöv xətlə göstərildiyi istiqamətdə axır. İdarə etmə dolağında (7) cərəyanın istiqaməti dəyişdikdə, idarəetmə maqnit seli Фid -də öz istiqamətini dəyişir. Bu zaman nüvənin sol tərəfində Фid və Фm maqnit selləri çıxılır, sağ tərəfində isə toplanırlar. Bu halda lövbər nüvənin sağ tərəfinə dartılır, sağ tərəfdəki 3 və 2 kontaktları qapanırlar. Yükdən axan cərəyanın istiqaməti bundan əvvəlkinin əksinə olur(qırıq xətlərlə göstərilmişdir). Beləliklə relenin işləməsi üçün tələn olunan elektromaqnit qüvvəsi polyarlaşdırıcı elementin (sabit maqnitin) və idarə etmə dolağının yaratdığları maqnit sellərinin cəbri cəmindən asılı olur. İdarəetmə cərəyanının istiqamətindən asılı olaraq bu qüvvə öz istiqamətini dəyişir. Bundan asılı olaraq yükdən axan cərəyan da istiqamətini dəyişir. Polyarlaşdırılmış relelərin həssaslıqları yüksəkdir işləmə müddətləri kiçikdir. Onlar avtomatik idarəetmə sistemlərində reversləmə tələb edən qurğularda tətbiq olunurlar. Misal olaraq polyarlaşdırılmış relenin tətbiqi ilə sabit cərəyan mühərrikinin sürətinin tənzimlənməsi sxeminə baxaq(şəkil 3.16).
Şəkil.3.16. Sabit cərəyan mühərrikinin sürətinin tənzimi.
Sürətin tənzimi sarğılar sayı W1 və W2 olan təsirlənmə dolaqlarında cərəyanın dəyişdirilməsi hesabına əldə olunur. İdarə etmə gərginliyinin polyarlığından asılı olaraq K kontaktı ya W1 dolağının yada W2 dolağının dövrəsini qapayır. Bununla təsirlənmə maqni selinin həm istiqaməti həm də qiyməti dəyişdirilir; mühərrikin lövbərinin fırlanma istiqaməti və sürətin qiyməti dəyişir.
Thursday, January 11, 2018
GERMETİK KONTAKTLI RELE.GERKON
§GERMETİK KONTAKTLI (GERKON) RELE
Adi relelərin kontaktları açıq havada təsir göstərir . Onlar atmosferdə olan tozlarla, müxtəlif metalların buxarları ilə çirklənirlər, elektrik qövsü təsirindən korlanırlar, keçıncılikləri zaman keçdikcə pisləşir. Göstərilən amillərin təsirim aradan qaldırmaq məqsədilə kontaktlar germetik şüşə balon içərisində yerləşdirilirlər.
Germetik kontaktlı yaxud sadəcə olaraq gerkon relelər əsasən aralıq relesi kimi istifadə olunurlar. Relenin əsas elementi maqnit sahəsi vasitəsilə idarə olunan kontaktdır. Bu kontaktlar kənardan maqnit selinin təsiri nəticəsində öz vəziyyətini dəyişirlər: mexaniki bağlanırlar və açılırlar. Kontaktın elementləri kontakt funksiyasım yerinə yetirməklə yanaşı, eyni zamanda elektrik və maqnit dövrələrinin keçiriciləri rolunu oynayırlar. Gerkonlar bərk və maye halında olurlar. Bərk gerkonlar bərk maqnit materiallarından hazırlanır yaxsı kontakt yaranması üçün səthləri qızıl, gümüş, radium kimi metallarla örtülür.
Maye (isladılmış) gerkonlarda civədən istifadə olunur. Gerkon relenin eskizi şəkil 3.14 -də gətirilmişdir.
Gerkon relelərdə əsasən dilşəkilli kontaktlardan istifadə olunur. Bu kontaktlar elastik maqnit materialindan hazırlanır. Kontaktların qapanması üçün balonun yaxınlğında maqnit sahəsi yaradılmalıdır. Bu məqsədlə sabit maqnitdən, cərəyanlı dolaqdan, yaxus cərəyanlı şindən istifadə olunur. Maqnit sahəsi yox olduqda kontaktlar elastiklik qüvvəsi təsirindən aralanırlar. Maqnitlə idarə olunan kontaktlı relenin hazırlanmasında balon azot, hidrogen ilə doldurulur, yaxud onun daxilində vakum yaradılır. Gerkon relelərin şüşə balonlarının diametri 2-5,5mm maqnitlə idarə olunan kontaktların uzunluğu isə 20-80mm aralığında olur. Gerkon relelər aktiv və kiçik induktivli dövrələrin kommutasiyası məqsədi ilə istifadə olunurlar. Gerkon relelərin lommutasiya edə biləcəkləri maksimal güc 15 Vt-dan 250 Vt-dəkdir. Onların işləmə müddəti 1-10Ms-dir
Sunday, December 31, 2017
SXEM QURMAQ HEÇ, BU QƏDƏR SADƏ OLMAMIŞDI
Fərdi inkişaf etdirənlər üçün fond yaratma platforması olan Kickstarter də açılan "Circuit Scribe(dövrə çəkən)" adlı layihə son zamanların ən çox maraq görən layihələrindəndir. Keçirici gümüş bir mürəkkəbə malik qələm ilə adi kağız üzərində asanca dövrə rəsminə və simlasiyasına imkan verən layihənin detallarını yazımızda tanış olarsız.Circuit Scribe ilə dövrə qurmaq
Akademik təhsil və dövrə qurmaq üçün edilən simulasyon işlərinə sürət və asanlıq təmin etmək məqsədilə həyata keçirilən bu layihə olduqca sadə bir konsepsiyaya malikdir. Keçirici gümüş mürəkkəbə malik bir qələmdən ibarət olan Circuit Scribe ilə hər hansı bir kağıza dövrə çəkib test etmək imkanına malik olursunuz. Mürəkkəbin malik olduğu kimyəvi quruluş sayəsində dərhal quruya bilən çəkdiyiniz sxemlər üçün gözləməyinizə ehtiyac qalmır. Su əsaslı və zəhərli olmayan mürəkkəb eyni zamanda uşaqların istifadəsi müddətində etibarlı bir quruluşa sahibdir. Həmçinin qələm sahib olduğu mürəkkəb tutumu ilə 60 - 80 metr dövrə rəsmi çəkə bilər və kvadrat başına 50-100 miliom bir keçiricilik xüsusiyyətinə malikdir. Videoda izləmək üçün tıkla.
Mənbə: eemhguzel.blogspot.com
Monday, December 25, 2017
PEYK ANTENALARININ QURAŞDIRILMASI
Müəllif: Şaiq Sadıqzadə
Referat: Peyk antenalarının quraşdırılmasının coğrafi, riyazi əsaslandırılması.
Qeyd: şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-düsturları çoxsaylı ölçmə işləri nəticəsində özüm hazırlamışam.Ölçmə işlərində Satfinder mobil proqramı, kompas, bucaqölçən alətlərindəm istifadə etmişəm.
Hazırda televizya yayımında və digər məqsədlərlə peyk antenalarından kütləvi şəkildə istifadə olunur.Tez-tez hər birimiz peyk antenalarının quraşdırılması üçün ustalara müraciət edirik.Əslində qeyd edəcəyim coğrafi və riyazi bilgiləri bilməklə hər kəs peyk antenalarını kökləyə bilər.
Hazırda televizya yayımında və digər məqsədlərlə peyk antenalarından kütləvi şəkildə istifadə olunur.Tez-tez hər birimiz peyk antenalarının quraşdırılması üçün ustalara müraciət edirik.Əslində qeyd edəcəyim coğrafi və riyazi bilgiləri bilməklə hər kəs peyk antenalarını kökləyə bilər.
Keçək 2-ci mərhələyə: 2-ci hərəkətimiz antenanın hansı coğrafi azimuta yönləndirilməsidir.Sadə dildə desək sağa-sola hərəkət etdirmək.Qeyd edimki dünyanın bütün yerlərində bütün çanaq antenaları ekvatora doğru yönəlir.Şimal yarımkürəsində cənuba doğru,cənub yarımkürəsində isə şimala doğru yönləndirilir.Bu mərhələdə azimutun təyin edilməsi üçün kompasın və yaxud müvafiq mobil proqramların köməyindən istifadə etmək olar.Azimutun hesablanması üçün iki düsturdan istifadə olunmalıdır.
Şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-cü düsturlar nəzərdə tutulur.
Əvvəlcə antenanın yerləşdiyi K məntəqəsinin coğrafi uzunluğu ilə süni peykin yerləşdiyi coğrafi uzunluq arasındakı dərəcə fərqini tapırıq və bunu F kəmiyyəti ilə işarə edirik.F-i taparkən peyklə məntəqə eyni yarımkürədədirsə onların coğrafi uzunluqlarını çıxırıq, müxtəlif yarımkürədədirsə toplayırıq.
Əgər məntəqə şimal yarımkürəsindədirsə >> B (azimut dərəcə ilə)=180 (+)(-) F
Diqqət ! əgər süni peykin orbital coğrafi mövqeyi-şəkildəki K məntəqəsinin coğrafi uzunluğundan şərqdədirsə düstur (-) ilə, qərbdədirsə (+) ilə hesablanır.
Əgər məntəqə cənub yarımkürəsindədirsə >> B=360 (+)(-) F
Diqqət! Əgər süni peykin orbital mövqeyi K məntəqəsindən şərqdədirsə (+), qərbdədirsə (-) ilə hesablanır.
Gəlin Azərbaycan üçün bunu hesablayaq.Bildiyimiz kimi Azərbaycan orta rəqəm olaraq 40 dərəcə şimal enliyində, 50 dərəcə şərq uzunluğunda yerləşir.
1-mərhələ> 1 düstur> A=90-40=50 dərəcə.Yəni yersəthinə nəzərən çanaq antenasının meyl bucağı 50 dərəcə olmalıdır.
2-ci mərhələ: Azərspaces kosmik peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.Əvvəlcə kosmik peykin coğrafi mövqeyi ilə Azərbaycanın coğrafi uzunluğu arasında dərəcə fərqini tapaq.F=50-46=4 dərəcə
Nəzərə alaq ki peykimiz bizdən 4 dərəcə qərbdə yerləşir (+ ilə hesablanacaq) və verilənləri düsturda yerinə qoyub B azimutunu hesablayaq.
B=180+4=184 dərəcə azimuta doğru antena yönələndirilməlidir.
Şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-cü düsturlar nəzərdə tutulur.
Əvvəlcə antenanın yerləşdiyi K məntəqəsinin coğrafi uzunluğu ilə süni peykin yerləşdiyi coğrafi uzunluq arasındakı dərəcə fərqini tapırıq və bunu F kəmiyyəti ilə işarə edirik.F-i taparkən peyklə məntəqə eyni yarımkürədədirsə onların coğrafi uzunluqlarını çıxırıq, müxtəlif yarımkürədədirsə toplayırıq.
Əgər məntəqə şimal yarımkürəsindədirsə >> B (azimut dərəcə ilə)=180 (+)(-) F
Diqqət ! əgər süni peykin orbital coğrafi mövqeyi-şəkildəki K məntəqəsinin coğrafi uzunluğundan şərqdədirsə düstur (-) ilə, qərbdədirsə (+) ilə hesablanır.
Əgər məntəqə cənub yarımkürəsindədirsə >> B=360 (+)(-) F
Diqqət! Əgər süni peykin orbital mövqeyi K məntəqəsindən şərqdədirsə (+), qərbdədirsə (-) ilə hesablanır.
Gəlin Azərbaycan üçün bunu hesablayaq.Bildiyimiz kimi Azərbaycan orta rəqəm olaraq 40 dərəcə şimal enliyində, 50 dərəcə şərq uzunluğunda yerləşir.
1-mərhələ> 1 düstur> A=90-40=50 dərəcə.Yəni yersəthinə nəzərən çanaq antenasının meyl bucağı 50 dərəcə olmalıdır.
2-ci mərhələ: Azərspaces kosmik peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.Əvvəlcə kosmik peykin coğrafi mövqeyi ilə Azərbaycanın coğrafi uzunluğu arasında dərəcə fərqini tapaq.F=50-46=4 dərəcə
Nəzərə alaq ki peykimiz bizdən 4 dərəcə qərbdə yerləşir (+ ilə hesablanacaq) və verilənləri düsturda yerinə qoyub B azimutunu hesablayaq.
B=180+4=184 dərəcə azimuta doğru antena yönələndirilməlidir.
Əvvəlcə qeyd edimki çanaq antenaları lazımi dalğaları atmosferin yuxarı qatlarında yerləşən süni peyklərdən alır.Süni peyklər ekvator üzərində yer səthindən 150-160 km-dən bir neçə min kilometr məsafəyə qədər hündürlükdə yerləşir.Hər bir peykin coğrafi uzunluqlara uyğun olaraq orbital mövqeyi mövcuddur.Məsələn Azərspaces peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.
Gələk antenanın köklənməsinə.Bildiyimiz kimi çanaq antenalarının köklənməsi zamanı iki hərəkət önəmlidir.
Gələk antenanın köklənməsinə.Bildiyimiz kimi çanaq antenalarının köklənməsi zamanı iki hərəkət önəmlidir.
1-ci mərhələ: 1-ci hərəkət şəkildə A bucağı ilə göstərilmiş antenanın yer səthinə nəzərən yerləşdiyi bucaqdır.Sadə dildə desək antenanın səmaya yaxud yerə doğru yönləndirilməsidir. A-bucağı antenanın yerləşdiyi məntəqəyə günəş şüalarının düşmə bucağına bərabərdir.Nəzər alsaq ki süni peyklər ekvator üzərində yerləşir, o zaman A bucağı günəşin ekvator üzərində zenitdə olduğu vəziyyətə uyğun düsturla hesablanır.Yeni A=90-X. Burada X antenanın quraşdırıldığı K məntəqəsinin yerləşdiyi coğrafi enlikdir.
Keçək 2-ci mərhələyə: 2-ci hərəkətimiz antenanın hansı coğrafi azimuta yönləndirilməsidir.Sadə dildə desək sağa-sola hərəkət etdirmək.Qeyd edimki dünyanın bütün yerlərində bütün çanaq antenaları ekvatora doğru yönəlir.Şimal yarımkürəsində cənuba doğru, cənub yarımkürəsində isə şimala doğru yönləndirilir.
