İNJEKTOR VƏ KARBÜRATORUN İŞ PRİNSİPİ

Məlum olduğu kimi, müasir avtomobillərdə yanacaq qarışığı hazırlamaq üçün iki qurğu istifadə edilir: injektor və karbürator. İlk baxışda, hər iki aqreqatın iş prinsipi bir-birinə çox bənzəyir, ancaq karbüratorlu mühərriklərin sayı azalarkən, nədən injektorların sayı artmaqdadır? Bu halın əsas çatışmazlığı, işlənmiş qazların qarışığının Avropa standartlarına cavab verməməsidir. Karbüratorun ətraf üçün təhlükəsiz qarışığ hazırlaması çox mürəkkəbdir, bu səbəblə tarixi olaraq ilk yanacaq  qarışığıyla hazırlanmış avtomobillər bazarda daha azlıq təşkil edir. Ancaq ekoloji normalara cavab verməsi, sistemdəki tək fərq deyil. İnjektor ilə karbürator arasındakı fərqi və sürücü üçün daha yaxşı olanı anlamaq üçün, hər iki qurğunun iş prinsipinə baxmalıyıq.

İnjektor və karbüratorlu mühərrikinin iş prinsipi
"İnjektor" sözü, ingiliscə "inject" yəni püskürmə deməkdir. Deməli injektor- elektron tənzimləmə bloku tərəfindən idarəedilərək püskürtülür. Qurğunun çalışması dizel mühərriklərdə istifadəedilən sistemə bənzəyir: yanacaq birbaşa yanma kamerasına forsunkanın köməyilə püskürür. İşçi qarışığının hazırlanması dəqiq şəkildə tənzimlənməsi səbəbindən, çox markalı müasir avtomobil modelləri injektorlu istehsal edilirlər.
"Karbürator" fıransızca «Сarburation»sözündən gəlmişdir. Bu qurğu tərkibə və benzinin oktan ədədinə uyğun olaraq yanacağın və havanın payını bölərək öz korpusunun daxilində yanacaq qarışığını hazırlayır.  Oktan ədədi — göstəricidir, hansı ki, yanacağın partlayıcı dayanıqlığını xarakterizə edir, karbürator daxili yanma mühərriklərində tətbiq edilir (adətən benzin, dizel yanacağının və aviasiya ağ neftinin xarakteristikasıda istifadə olunmur). Alınan qarışığ sadəcə, yaranmış təzyiq fərqinə görə giriş kollektorundan(vpusknoy kollektor) sorulur.
Karbürator, mühərrikin dövr sayını analiz edə bilən datçiklərlə(verici) təchiz edilməmişdir, buna görə yanacaq qarışığının eyni "porsiyası" yanma kamerasına daxil olur olur buda, yüksüz(xalastoy) rejimin maksimum sürətdə hərəkətinə səbəb olur. Bu benzinin qeyri-rasional sərfiyyatına və böyük miqdarda zərərli işlənmiş qazların ekologiyaya  ziyan vurmasına gətirib çıxarar.                                Şəkil. Yanma kamerasında korbürator və injektor                             
İnjektorda belə mənfi cəhətlər yoxdur, çünki elektron blok daimi olaraq mühərrikin sürətini izləyər və benzin püskürməsini tənzimləyər. Yüksək dəqiqliyə görə, yanacaq ekonom olaraq sərf olunacaq və ətrafa minimum miqdarda zərərli işlənmiş qazlar çıxacaqdır. Bu qazlar Avropa standartlarına uğun olaraq icazə verilən qədərdən çox olmuyacaqdır.

Karbüratorun müsbət və mənfi cəhətləri
Karbüratorun əsas müsbət cəhəti qulluqu asandır. İşçi qarışığının tərkibini tənzimləmək üçün onun haqqında bəsit məlumatı oxumaq kifayətdir. Bu halda karbürator dəqiq bir şəkildə bir dəfə tənzimləndiyində uzun müddət problemsiz çalışa bilər. Yanacaq qarışığını təmir etmək üçün, vint açan(otverka) və qayka açarı kimi  kifayət bahalı alətlərə və cihazlara ehtiyac yoxdur. Bütün bu proseslər, avtoservisə müraciət etmədən qarajda ikən reallaşa bilər. İnjektor və karbürator arasında əhəmiyyətli bir fərq vardır, çünki injektordakı problemlərin düzəltilməsi(özümüzün təmiri) o qədər asan deyildir.

Karbüratorlu avtomobil, keyfiyyətsiz yanacaqla doldurula bilər, çünki hardasa kirə, çirkə bir o qədər həssas deyildir. Keyfiyyətsiz yanacaq istifadəsinin tək problemi , jiklyörün((mayelərin yaxud qazların işlənməsini qaydaya salmaq üçün cihaz) çirkdən, zibildən tıxanması ola bilər, ancaq asan təmizlənə bilər və ya üfürülə bilər..

                                                                 Şəkil. Sadə Karbürator Qurğusu

Karbürator aqreqatının əhəmiyyətli müsbət cəhəti mühərrik təsirinin güclü olmasıdır. Mühərrikin çalışma şəkli təkan(rıvok) olmadan sürətli şəkildə dəyişir. Karbüratorlu avtomobillə dik yolları çıxmaq-düşmək, palçığlı yollarda getmək asandır. Karbüratorun mənfi cəhətləri bunlardır:

işlənmiş qazlarda zərərli maddələrin tərkibinin artması;

tempratur fərqlərinə qarşı yüksək həssas;

benzinin qeyri rasional sərfiyyatı;

Karbürator etibarlıdır və qulluqu asandır, ancaq çatışmazlıqları çox əhəmiyyətldir və eynilə müsbət cəhətləridə.

İnjektorun müsbət və mənfi cəhətləri

İnjektorlu mühərrikin gücü karbüratorluyla müqayisədə 10% artırıla bilər. Xüsusi yanacaq püskürmə metodu, alışdırma bucağının düzgün tənzimlənməsi, sorma kollektorunun konstruksiyası- bütün bu faktorlar gücün artmasına imkan yaradır.

Əlavə olaraq, injektor sistemləri daha ekonomik karbüratordur. Elektronika, mühərrik sürətinə bağlı olaraq benzin miqdarını tənzimləyir. İdarəetmə blokunun dəqiq çalışmasından dolayı, daha az zərərli işlənmiş qazlar çıxacaq, çünki yanacaq qalığsız olaraq yanacaq(yanmayan yanacaq qalmaz).

                                                                   Şəkil . İnjektorlu mühərrik

İnjektorlu mühərriki qışda işə salmaq daha asandır, çünki isinməyə ehtiyac duymaz, sistem avtomatik olaraq çalışar və ətraf mühitin tempraturundan asılı deyildir. Konstruksiyalarında karbüratorlu avtomobillərdə olduğu kimi paylayıcı(tramblyor) yoxdur.

İnjektorun sayıla bilən mənfi cəhətləri:

Diaqnotikası və təmiri çətindir

Benzinin keyfiyyətinə həssasdır

Ehtiyyat hissələri çox bahadır

Hər nə qədər çatışmazlıqları olsa belə, qüsurları yox kimi bazarlarda hakimdirlər.

İnjektorla karbüratorun fərqi

İki yanacaq sistemi arasındakı fərqlərin siyasını göstərək:

İnkektor, karbüratorun əksinə olaraq, yanacaqın keyfiyyətinə həssasdır.

İnjektor karbüratordan daha gec xarab olur, ancaq təmiri daha bahadır

İnjektor karbüratordan daha ekonomikdir

İnjektor ekologiyaya karbüratordan zərərsizdir

İnkektor dəyişən tempraturlara həssas deyildir.

İnjektor yanacağı yanma kamerasına püskürər, karbüratordan gələn yanacaq qarışığı silindirə sorular(əmilər).

İnjektor və karbürator arasındakı fərq aydındır. Yanacaq ekonomikası və ekoloji standartlara cavab vermə, avtomobil istehsalçılarının injektorlu mühərrkikləri istifadə etməyə məcbur edir.

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

SİNXRON KOMPENSATORLAR

Yüksüz çalışma üçün nəzərdə tutulmuş sadələşdirilmiş konstruksiyalı sinxron mühərriki sinxron kompensator adlanır.

Elektrik enerjisinin əsas işlədiciləri, aktiv gücdən başqa, generatorlardan reaktiv güc də tələb edirlər. Maqnit sahəsini yaratmaq üçün böyük maqnitlənmə reaktiv cərəyanlar tələb edən işlədicilərin sırasına asinxron mühərriklər, transformatorlar, induksiya sobaları və başqalar aiddir.  Bununla əlaqədar olaraq paylayıcı şəbəkələr adətən geri qalan cərəyanla işləyir. Generatorla istehsal edilən reaktiv güc ən kiçik xərclərlə alınır. Ancaq generatorlardan reaktiv gücün ötürülməsi transformatorlarda və ötürmə xətlərində əlavə itkilərlə bağlıdır. Buna görə reaktiv gücün alınması üçün sistemin mərkəzi yarımstansiyalarında malik olan sinxron kompensatorların tətbiqi iqtisadi cəhətdən əlverişli olur. Sabit cərəyanla təsirlənmə nəticəsində sinxron mühərriklər  cos= 1-lə işləyə bilər  və bu halda şəbəkədən reaktiv güc sərf etmirlər, və işləçə vaxtı, çox təsirlənməylə şəbəkəyə reaktiv gücü verirlər. Nəticədə şəbəkənin güc əmsalı yaxşılaşır və onda gərginliyin və itkinin düşməsini azalır, həmçinin elektrik stansiyalarında işləyən generatorların güc əmsalı yüksəlir.

Sinxron kompensatorlar, şəbəkənin güc əmsalını kompensasiya etmək və işlədici yüklərinin cəmləşdiyi rayonlarda normal şəbəkə gərginlik səviyyəsinini qorumaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Sinxron kompensator - təsirlənmə cərəyanının dəyişməsiylə valında yüku olmuyan mühərrik rejimində işləyən sinxron maşındır. Artlq təsirlənmə rejimində, cərəyan gərginliyi qabağlayır,yəni bu gərginliyə görə tutum cərəyanıdır, təsirlənməmiş rejimdə cərəyan gərginlikdən geri qalır, buda induktiv rolu oynayır.  Belə rejimdə sinxron maşın kompensatora çevrilir —yəni reaktiv cərəyan generatoruna.

Sinxron kompensator normalda təsirlənmə iş rejimində şəbəkəyə reaktiv güc verir. Sinxron mühərriklər, intiqal sistemi yoxdur və işləmə şəklinə görə, yüksüz rejimdə işləyən sinxron mühərriklərdir. Bununla əlaqədar olaraq kompensatorları, istehlak yarımstansiyalarında qurulan kondensator batareyalarındakı kimi eyni hədəfə xidmət edir, həmçinin reaktiv güc generatoru adlandırırlar. İşlədici yüklərinin azalması vaxtı(məsələn,gecə), sinxron kompensatorlar, şəbəkədən induktiv cərəyan və reaktiv güc işlədirkən , təsirlənməmiş rejimdə çalışmalıdırlar, çünki bu halda şəbəkə gərginliyi artmağa başlayar və bu gərginliyi induktiv cərəyanla yükləmək lazım olar. 

Bunun üçün, hər sinxron kompensator, təsirlənmə sıxaclarının gərginliyinin sabit qalması üçün, təsirlənmə cərəyanının qiymətini tənzimləyən avtomatik təsirləndirmə və ya gərginlik tənzimləyici ilə təchiz edilirlər. Güc əmsalımı yaxşılaşdırmaq və buna görə cərəyan ilə gərginlik arasındakı bucağı φсв-dən φк-yə salmaq üçün reaktiv gücə ehtiyac vardır.

P — orta aktiv güc, Kvt; φсв — faza sürüşməsi, orta ölçülmüş güc əmsalı; φк — faza sürüşməsi, hansı ki, kompensasiyadan sonra alınmışdır; a — a, kompensasiya cihazlarını quraşdırmadan güc faktorunun mümkün artımını nəzərə almaq üçün hesablamalara daxil edilən 0,9-a bərabər olan bir əmsaldır. İnduktiv sənaye yüklərinin reaktiv cərəyanlarının kompensasiyasından başqa, sinxron kompensatorlar elektrik ötürücü xəttində lazımdır. Uzun ötürücü xətlərdə kiçik yüklənmələr vaxtı, xətdə tutum üstünlük təşkil edir, və onlar qabaqlayıcı cərəyanla işləyirlər. Bu cərəyanı kompensasiya etmək üçün, sinxron kompensator geriləmə cərəyanla işləməlidir, yəni, təsirlənməyən rejimdə işləməlidir..

Elektrik ötürücü xəttinin yüklənməsi vaxtı, elektrik enerjisinin işlədicilətin induktivliyi üstünlük təşkil edir, elektrik ötürücü xətti geriləmə cərəyanla işləyir. Bu halda sinxron kompensator qabaqlayıcı cərəyanla işləməlidir, yəni təsirlənmə rejimində işləməlidir.. Güc xətlərindəki yükün dəyişməsi, faza sürüşməsinə və reaktiv gücün dəyiməsinə səbəb olur və bu da xətdə gərginliyin dalğalanmasına səbəb olacaqdır. Bununla əlaqədar olaraq, tənzimləməyə ehtiyac olacaqdır. Sinxron kompensatorlar adətən rayon yarımstansiyalarında qurulur. Tranzist güc ötürücü xətlərinin sonunda və ya ortasında gərginliyi tənzimləmək üçün, gərginliyi dəyişmədən və ya mühafizəedəcək sinxron kompensatorlu yarımstansiyalar qurulur. Bu kimi sinxron kompensatorların çalışması avtomatikdir və bu səbəblə istehsal edilən reaktiv gücün və gərginliyin qiymətinin səlist avtomatik tənzimlənmə sistemi qurulur. Asinxron işə buraxmanın həyata keçirilməsi üçün, bütün sinxron kompensatorlar qütb sonluqlu(+ və -) işə salma dolağlarıyla təchiz edilirlər. Bəzi hallarda, birbaşa reaktorlu işə buraxmayla təchiz edilir.Bəzi hallarda, eyni val üzərində qoşulmuş işəburaxma fazalı asinxrol mühərriklərin köməyilə də güc kompensatorları istifadə edilir. Şəbəkəylə sinxronizasiya üçün, adətən öz-özünə sinxronlaşdırma metodu istifadə edilir. Sinxron kompensatorlar aktiv gücü yaratmadıqları üçün, onlar üçün statik sabitliyni itirmiş olur. Buna götə, generatorlar və mühərriklərdən də daha kiçik hava boşluğu ilə hazırlanırlar, aralığın kiçilməsi təsirləndirmə dolağını yaxşılaşdırmağa və maşının maliyətini azaltmağa yardımçı olur. Sinxron kompensatorun ümumi nominal gücü, təsirləndirmə cərəyanının maksimumum qiymətinə bağlıdır.  

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg