Friday, April 10, 2020

Elektrotexnika-Əsas anlayışlar, Səfa Məcidov

By Səfa Məcidov April 10, 2020 müəllif

Elektrotexnika-Əsas anlayışlar, Səfa Məcidov 2019, səh 350

Yükləmək üçün linkə daxil olun: https://cloud.mail.ru/public/ZEcQ/tuCVXDTT1

Mündəricat

Ön Söz 8

Birinci fəsil

İlkin anlayışlar

1-1. Enerji və iş 11

1-2. Kütlə, Qüvvə, Təcil 15

1-3. İşin ölçülməsi 17

1-4. Güc 19

1-5. Enerjinin məsafəyə ötürülməsi 20

İkinci fəsil

Cərəyan və Gərginlik

2-1. Ümumi məlumat 24

2-2. Sadə elektrotexniki qurğu 25

2-3. Paralel qoşulma 36

2-4. Ardıcıl qoşulma 38

2-5. Ampermetr və Voltmetrin qoşulması 41

2-6. Güc 41

2-7. Müqavimət. 42

2-8. Om qanunu 45

2-9. Niyə Om qanununa tabe olmayan dövrələr xətti adlandırılır? 47

2-10. Qeyri – xətti dövrələr 50

2-11. Müqavimətin tempraturdan və təzyiqdən asılılığı 53

2-12. Cərəyanın istilik təsiri Coul-Lens qanunu 54

2-13. Qısaqapanma və Əriyən qoruyucu 56

2-14. İstilik ampermetrlərinin və Voltmetrlərinin quruluşu 60

2-15. Cərəyanın istiqaməti və onun kimyəvi təsiri 62

2-16. Akkumlyatorlar və Qalvanik elementlər 64

2-17. Cərəyanın istiqaməti və Düzləndirici qurğu 66

2-18. Elektrik keçiriciliyi 69

2-19. Mürəkkəb dövrələrdə cərəyan 70

2-20. Elektrik hərəkət qüvvəsi və Gərginlik itgisi 72

2-21. Güc itgisi və ötürmə xəttinin FİƏ-si 74

2-22. İki generatorlu dövrə 74

2-23. Üç naqilli xətt 76

2-24. Torpağlanma və Potensial. Üç naqilli xətdə potensial bölgüsü 78

2-25. Kirxhof qanunları 80

2-26. Naqillərin və Əriyən qoruyucuların seçilməsi 82

Üçüncü fəsil

Maqnitlər. Maqnit sahəsi. Cərəyanın maqnit təsiri

3-1. Maqnitlər və maqnit sahəsi 85

3-2. Cərəyanın maqnit təsiri 90

3-3. Cərəyanlı naqildə maqnit sahəsinin təsiri 92

3-4. Maqnit induksiyası və maqnit sahəsinin qüvvəsi 93

3-5. Qüvvə. Cərəyanın naqildə təsiri 93

3-6. Maqnit sahələrinin əyani təsviri 95

3-7. İki cərəyanın qarşılıqlı təsiri. 97

3-8. Ölçü cihazları, Cərəyanların maqnit təsirlərinin əsasları 98

3-9. Maqnit sahəsinin dəyişməsindən EHQ-nin yaranması 102

3-10. Lens qanunu 107

3-11. Maqnit seli 108

3-12. EHQ induksiyası qanunu 114

3-13. Maqnit sahəsində hərəkət edən düzxətli keçiricidə EHQ induksiyalanması 115

3-14. Qarşılıqlı induksiya 118

3-15. Öz-özünə induksiya 119

3-16. Keçid proseslərində öz-özünə induksiyanın təsiri 121

3-17. Maqnitoelektrik ossiloqraf-keçid proseslərinin müşahidəsi üçün cihaz 124

3-18. Elektrik dövrələrində maqnit sahəsinin enerjisi 126

Dördüncü fəsil

Maqnit sahəsində dəmir. Maqnit dövrələri. Sabit maqnitlər

4-1. Dəmir olmadıqda maqnit induksiyası üçün tam cərəyan qanunu 129

4-2. Dəmir halqanın maqnitləşdirilməsi 131

4-3. Maqnit nüfuzluğu 133

4-4. Bütöv içlikli halqaşəkilli sarğacda maqnit xarakteristikasına görə sahənin hesablanması 134

4-5. Ferromaqnit mühitdə bircins sahə üçün tam cərəyan qanunu 135

4-6. Bircins olmayan mühitdə sahə üçün tam cərəyan qanunu 136

4-7. Kəsik toroid. 137

4-8. Maqnit sahəsinin gərginliyi, Maqnit dövrələrinin hesablanması 138

4-9. Maqnitlənmə 140

Beşinci fəsil

Elektrik yükləri və Elektrik sahəsi

5-1. Elektrik yükləri 142

5-2. Dielektriklər və keçiricilər 144

5-3. Hərəkətsiz elektrik yüklərlə ən sadə təcrübələr 147

5-4. Elektrik sahəsi 150

5-5. Gərginlik 154

5-6. Ölçü cihazları, Elektriki yüklənmiş cisimlərin qarşılıqlı təsiri, Yüksək gərginliklərin ölçülməsi 156

5-7. Elektrik tutumu. Kondensator 157

5-8. Elektrik dövrəsində kondensator 161

5-9. Maqnit sahəsində elektrik yüklərinin hərəkəti 177

5-10. Elektron və İon cihazları 179

Altıncı fəsil

Dəyişən cərəyan

6-1. Elektrik enerjisinin çevrilməsi və alınması 184

6-2. Dəyişən cərəyanın alınması 185

6-3. Maqnit sahəsində fırlanan çərçivə 186

6-4. Dəyişən cərəyan generatoru 189

6-5. Sinusoida 191

6-6. Sinusoidanın başlanğıc fazası 193

6-7. Dəyişən cərəyan dövrəsində Coul-Lens və Om qanunu 196

6-8. Dəyişən cərəyan ölçü cihazları 199

Yeddinci fəsil

Dəyişən cərəyan dövrələri

7-1. Dəyişən cərəyan dövrəsində indukitvlik 201

7-2. İnduktiv dövrədə faza sürüşməsi 204

7-3. İnduktiv yük qoşulduqda generatorun çalışması 208

7-4. Güc əmsalı 210

7-5. Dəyişən cərəyan dövrəsində kondensator 211

7-6. Faza sürüşməsinin kompensasiyası 215

7-7. Sadə dəyişən cərəyan dövrəsinin hesablanması 217

7-8. İki sarğacın ardıcıl qoşulması 220

7-9. Cərəyanlar rezonansı 222

7-10. Gərginliklər rezonansı 228

7-11. Elektrik enerjisinin məsafəyə ötürülməsi 231

Səkkizinci fəsil

Üçfazlı cərəyan

8-1. Üçfazlı sistem 239

8-2. Üçfazlı sistem sonluqlarının nişanlanması 240

8-3. Fazalı EHQ-lərin cəmlənməsi 244

8-4. Ulduz əlaqəsi 247

8-5. Üçbucaq əlaqəsi 249

8-6. Üçfazalı cərəyanın gücü 251

8-7. Üçfazalı xətdə güc itgisi. 252

8-8. Üçfazalı cərəyanın gücünün hesablanması 254

8-9. Üçfazalı cərəyan civəli düzləndiriciləri 255

Doqquzuncu fəsil

Elektrotexnikada elektron cihazların tətbiqi

9-1. İdarə olunan lampanın anod-tor xarakteristikası 258

9-2. Dəyişən cərəyanın gücləndirilməsi 261

9-3. Gücləndirmənin tənzimlənməsi 263

9-4. Gərginlik gücləndiricisi. Gücün gücləndirilməsi 266

9-5. Gücləndiricidə əks əlaqə 267

9-6. Lampalı generator 267

9-7. Elektromaqnit dalğası. 270

9-8. Radiodalğalar, Antenalar 271

9-9. Yarımkeçiricilər 275

Onuncu fəsil

Sabit cərəyan maşınları

10-1. Elektrik maşınlarının təyinatı 284

10-2. Sabit cərəyan maşınlarının maqnit sistemi 286

10-3. Kollektor 288

10-4. Lövbər dolağı 290

10-5. Sabit cərəyan maşınlarının iş rejimləri 293

10-6. Maşınların təsirləndirmə üsulları 296

10-7. Sabit cərəyan maşının dönmə prinsipi. 298

10-8. Ardıcıl və parallel təsirlənməli mühərriklərin xüsusiyyətləri 300

On birinci fəsil

Transformatorlar

11-1. Transformator qurğusu və iş prinsipi 304

11-2. Transformatorun çalışması 310

11-3. Üçfazalı transformatorlar 311

11-4. Transformatorlarda itgilər 313

11-5. Avtotransformatorlar 315

11-6. Ölçü transformatorları 317

On ikinci fəsil

Dəyişən cərəyan maşınları

12-1. Dəyişən cərəyan generatoru 321

12-2. Dəyişən cərəyan sinxron generatoru 323

12-3. Üçfazalı dəyişən cərəyan maşınları 325

12-4. Sinxron maşınların çalışması 330

12-5. Sinxron generatorların paralel çalışması 333

12-6. Fırlanan maqnit sahəsi 336

12-7. Asinxron mühərriklər 337

12-8. Asinxron mühərrikin işə buraxılması 338

12-9. Dəyişən cərəyanlı elektrik sayğacları 339

12-10. Elektrik maşınlarında FİƏ və polad, mis itgiləri 341

On üçüncü fəsil

Yüksək gərginlik cərəyanlarından qaynaqlanan təhlükələr

13-1. Ümumi məlumat 343

13-2. Təhlükə mənbələri 344

13-3. Mühafizə vasitələri 348

Ardını oxu

Paylaş: Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Thursday, April 9, 2020

Elektron komponentlərin yoxlanılması, Səfa Məcidov

By Səfa Məcidov April 09, 2020 müəllif

Elektron komponentlərin yoxlanılması, Səfa Məcidov 2018, səh 140

Linkə daxil olun: https://cloud.mail.ru/public/FX4D/ih7ruwSnQ

MÜNDƏRİCAT

1. Multimetrlər.................................................................................4

2. Multimetrlərin istifadə qaydası....................................................5

3. Gərginliyin ölçülməsi....................................................................9

4. Dövrədə gərginliyin ölçülməsi....................................................13

5. Cərəyanın ölçülməsi...................................................................14

6. Müqavimətin ölçülməsi..............................................................17

7. İstənilən müqavimət qiymətinin əldə edilməsi..........................30

8. Dəyişən cərəyanla çalışan rezistorların ölçülməsi......................32

9. Rezistorlar şəbəkəsi....................................................................32

10. Pozistorun ölçülməsi...................................................................33

11. Qırılmaya yoxlanılma..................................................................36

12. Qoruyucuların və naqillərin yoxlanılması...................................38

13. Tez və gec əriyən qoruyucular....................................................39

14. Sarğacların, drossellərin və induktorların yoxlanılması..............40

15. Açarların və relelərin yoxlanılması.............................................43

16. Kondensatorlar...........................................................................46

17. Qeyri-polyar kondensatorlar......................................................57

18. Kondensatorların ardıcıl və paralel qoşulması............................58

19. Kondensatorun dəyərinin ölçülməsi...........................................61

20. Kondensatorun əvəz edilməsi.....................................................61

21. Diodların yoxlanılması................................................................62

22. Güc diodları................................................................................67

23. Sakitləşdirici diodlar...................................................................69

24. Silisium, Germanium və Şotki diodları........................................69

25. LED..............................................................................................70

26. Zener diodlar..............................................................................73

27. Transformatorsuz enerji mənbəyi..............................................74

28. Gərginlik stabilizatoru.................................................................74

29. Transformatorlar........................................................................75

Ayırıcı transformatorlar..............................................................77

31. Transformatorun xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi..........79

32. Optoayırıcılar və Optoaçarlar....................................................80

33. Tranzistorlar...............................................................................81

34. Rəqəmsal ölçü cihazıyla trannzistorun yoxlanılması..................83

35. Ən sadə tranzistor tranzistor yoxlama cihazı.............................92

36. Darlinqton tranzistorları............................................................96

37. MOSFET və FET-lərin yoxlanılması.............................................98

38. Silisiumlu idarə edilən düzləndirici...........................................102

39. SCR-in yoxlanılması...................................................................104

40. Simistorlar.................................................................................105

41. Simistor testeri.........................................................................107

42. Qığılcım boşaldıcıları................................................................108

43. Yerə sızma detektorları və qalıq cərəyan qurğusu....................109

44. Akkumlyator batareyasının yoxlanılması.................................110

45. Piezo diafraqmanın və zummerin test olunması.....................111

46. Dövrələrin yoxlanılması...........................................................112

47. İnteqral dövrələrin testi...........................................................113

48. İmpulsla məntiq probu............................................................114

49. CD4001 və CD4011 mikrosxemindən istifadə edərək məntiq probu........................................................................................115

50. Siqnallı injektor.........................................................................117

51. Analoq çiplər.............................................................................119

52. Rəqəmsal Çiplər........................................................................120

53. Uzaqdan idarə etmə.................................................................122

54. Kaskad.......................................................................................124

55. Yüksək və alçaq impedans........................................................124

56. Mini bug detektorunun test olunması......................................128

57. Dövrədə elementlərin test olunması........................................130

58. Dövrə elementlərinin simvolları...............................................133

hhhhh

Ardını oxu

Paylaş: Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Tuesday, April 7, 2020

Elektronika 2, Səfa Məcidov

By Səfa Məcidov April 07, 2020 müəllif

Elektronika 2, Səfa Məcidov 2020, səh 227

Kitabı yükləmək üçün linkə daxil olun: https://cloud.mail.ru/public/34aJ/5igzma8bc

Mündəricat

1.DİODLU DÖVRƏLƏR .................................................................................... 9

1.1.Diod açarları ............................................................................................. 9

1.2.Məhdudlaşdırıcı diod dövrəsi ................................................................. 11

1.3.Polyarlı məhdudlaşdırcılar ...................................................................... 14

1.4.Fiksator diod dövrəsi .............................................................................. 17

1.4.1. Pozitiv gərginlik fiksatoru.................................................................... 18

1.4.2. Neqativ gərginlik fiksatoru .................................................................. 20

1.5.Gərginlik artırıcıları ................................................................................. 22

1.5.1. İki qat gərginlik artırıcılar .................................................................... 22

1.5.2. Üç qat gərginlik artırıcısı ..................................................................... 25

1.5.3. Dörd qat gərginlik artırıcısı ................................................................. 26

2. TRANZİSTORLU DÖVRƏLƏR ...................................................................... 26

2.1. Tranzistor açarları ................................................................................. 26

2.2. Tranzistor qütblənmə dövrələri ............................................................. 30

2.2.1 Kompensasiyalı qütblənmə dövrəsi ..................................................... 35

2.2.2. Sahə təsirli tranzistorların qütblənməsi .............................................. 36

2.3. Çox kaskadlı gücləndiricilərin qütblənməsi............................................. 39

2.3.1. Bipolyar Tranzistorlu gücləndiricilərdə qütblənmə .............................. 39

2.3.2. Sahə təsirli(FET) çox kaskadlı gücləndiricidə qütblənmə ...................... 48

2.3.3. Metal oxsidli yarımkeçirici sahə təsirli tranzistor(MOSFET)-lu çox kaskadlı gücləndiricidə qütblənmə ............................................................... 49

2.4. Tranzistorlu gücləndiricilər .................................................................... 50

2.4.1. Ümumi məlumat ................................................................................ 50

2.4.2. Tranzistorlu gücləndiricilərin iş prinsipi ............................................... 52

2.4.3.Ümumi emitterli gücləndirici ............................................................... 58

2.4.4.Emitter çıxışlı gücləndirici .................................................................... 59

2.4.5.Ümumi kollektorlu gücləndirici ............................................................ 60

2.4.6.Ümumi bazalı gücləndirici ................................................................... 61

2.4.7.Darlington cütü(darlington pair) .......................................................... 62

2.4.8.FET gücləndiricilər ............................................................................... 63

2.4.9. MOSFET gücləndiricilər ....................................................................... 65

3. ƏMƏLİYYAT GÜCLƏNDİRİCİLƏRİ(OPERATİONALAMPLİFİER) ...................... 66

3.1. Ümumi məlumat ................................................................................... 66

3.2. Əməliyyat gücləndiricilərin struktru və iş prinsipi ................................... 68

3.2.1. Əməliyyat gücləndiricisinin quruluşu .................................................. 74

3.3. Differensial gücləndirici ......................................................................... 75

3.3.1 Sinfazın aradan qaldırılması ................................................................. 76

3.3.2. Emitter əlaqəli differsial gücləndirici ................................................... 77

3.3.3. Sabit cərəyan mənbəli diferensial gücləndirici .................................... 82

3.4. Əməliyyat gücləndiricilərin xarakteristikaları ......................................... 84

3.5. Əməliyyat gücləndirici dövrələrinin əsasları ........................................... 89

3.5.1. İnversləyici əməliyyat gücləndiricisi .................................................... 89

3.6. Gərginlik təkrarlayıcı ........................................................................... 101

3.7. Diferensiallayıcı və inteqrallayıcı gücləndirici ....................................... 103

3.7.1. Diferensiallayıcı əməliyyat gücləndiricisi ........................................... 103

3.7.2. İnteqrallayıcı əməliyyat gücləndirici .................................................. 107

3.8. Komparator ......................................................................................... 111

3.8.1. Sadə komparator .............................................................................. 113

3.8.2. Pozitiv səviyyəli gərginlik detektorları ............................................... 115

3.8.3. Neqativ səviyyəli gərginlik detektorları ............................................. 116

4. GÜC GÜCLƏNDİRİCİLƏRİ ......................................................................... 117 4.1. A sinif güc gücləndiriciləri. ................................................................... 118

4.2. B sinif güc gücləndiricisi ....................................................................... 122

4.3. AB sinif güc gücləndiriciləri .................................................................. 125

5. ƏMƏLİYYAT GÜCLƏNDİRİCİLİ AKTİV SÜZGƏCLƏR .................................... 128

5.1. Ümumi məlumat ................................................................................. 128

5.2. Aşağı buraxan süzgəc .......................................................................... 130

5.3. Yuxarı buraxan süzgəc ......................................................................... 133

5.4 Zolaq buraxan süzgəc ........................................................................... 135

5.5 Zolaq söndürən süzgəc ......................................................................... 136

6. RƏQS GENERATORLARI(RG).................................................................... 137

6.1. Əks əlaqə anlayışı, Neqativ əks əlaqənin təsirləri və növləri ................. 137

6.2. Rəqs və Rəqs generatoru anlayışı ........................................................ 139

6.3. Wien körpü rəqs generator dövrəsi ..................................................... 142

6.4. Kristal rəqs generatoru ........................................................................ 143

6.5. RC rəqs generatoru ............................................................................. 146

6.6.LC rəqs generatoru ............................................................................... 150

MULTİVİBRATORLAR .................................................................................. 157

7.1. Cüt qərarlı multivibrator dövrəsi ......................................................... 157

7.2. Tək qərarlı multivibrator dövrəsi ......................................................... 158

7.3. Qərarsız multivibrator dövrəsi ............................................................. 159

7.4. NE555 mikrosxem üzərində qurulan qərarsız multivibrator dövrəsi ..... 160

8. Schimitt Trigger dövrələri ....................................................................... 163

9. MƏNTİQ ELEMENTLƏRİ ......................................................................... 165

LOGİC GATES.............................................................................................. 165

9.1. “VƏ” məntiq elementi(AND GATE) ...................................................... 165

9.2. VƏ YA elementi(OR GATE) ................................................................... 167

9.3. YOX elementi(NOT GATE-İNVERTER) ................................................... 169

9.4. VƏ-YOX elementi(NAND GATE)............................................................ 171

9.5. VƏYA-YOX elementi(NOR GATE) .......................................................... 173

9.6. Məntiq inteqral elementlərinin daxili strukturları ................................ 175

9.6.1. RDL tipli məntiq elementləri ............................................................ 175

9.6.2. RTL tipli məntiq elementləri ............................................................. 176

9.6.3. DTL tipli məntiq elementləri ............................................................. 179

9.6.4. HTL tipli məntiq elementləri ............................................................. 179

9.7. TTL tipli məntiq elementləri................................................................. 180

9.7.1. Giriş ................................................................................................. 180

9.7.2. Standart TTL “VƏ YOX” ..................................................................... 180

10. TRİGGERLƏR......................................................................................... 181

Ümumi məlumat ........................................................................................ 181

10.1. RS TRİQQER ....................................................................................... 182

10.2. JK TRİQQER ....................................................................................... 185

10.3. D TRİQQER ........................................................................................ 186

10.4. T TRİQQERİ ........................................................................................ 187

11. SAYĞACLAR .......................................................................................... 188

11.1. Asinxron sayğaclar ............................................................................. 188

11.1.1. İki bitlik artan asinxron sayğac ........................................................ 188

11.1.2. İki bitlik asinxron ikilik azalan sayğac ............................................... 193

11.1.3. Alçaq kənar taktlı(low clock) asinxron trigger. ................................. 194

11.1.4. Asinxron sayğaclarda sıfırlamaq və əvvəlcədən qurmaq nizamlanması. .................................................................................................................. 196

11.2. Sinxron sayğaclar ............................................................................... 197

11.2.1. İki bitlik sinxron artan sayğac .......................................................... 198

11.3. Halqaşəkilli sayğac ............................................................................. 198

11.4. Conson sayğaclar ............................................................................... 199

12. REGİSTERLƏR ....................................................................................... 201

12.1. Registerlərin əsas funksiyaları ............................................................ 201

12.2. Ardıcıl girişli - ardıcıl çıxışlı register .................................................... 204

12.3. Ardıcıl girişli paralel çıxışlı register ..................................................... 207

12.4. Paralel girişli-ardıcıl çıxışlı register ..................................................... 210

12.5. Paralel girişli-paralel çıxışlı register .................................................... 213

12.6. Sağa/sola sürüşdürücü register .......................................................... 214

13. ANALOQ-RƏQƏMSAL VƏ RƏQƏMSAL-ANALOQ ÇEVİRİCİLƏRİ ............... 216