elektroavtomatika.blogspot.com

CompEx İmtahanı üçün Suallar-cavabları(1)

By Səfa Məcidov July 11, 2023 CompEx

CompEx İmtahanı üçün Praktik Sualları

Practice Questions for the CompEx Exam

CompEx Sınavı için alışdırma Soruları

Nəzərə alın ki, bəzi sualların bir neçə cavabı ola bilər.

Cavabları sonuncu səhifədə tapa bilərsiniz.

1. Which of the following is not needed for a fire to take place?
a. Fuel
b. Oxygen
c. An enclosure
d. Spark of sufficient energy

2. Which of the following can ignite a gas atmosphere?
a. Electrical spark
b. Hot surface
c. Battery
d. Intrinsically safe circuit
e. Static electricity
f. Lightning
g. Vehicle
h. Friction

3. The temperature at which a gas ignites spontaneously is called:
a. Ambient temperature
b. Ignition temperature
c. Flash point
d. Thermal temperature

4. Which of the following are commonly adopted?
a. Zone 0, explosive atmosphere for more than 2000 hrs/year
b. Zone 0, explosive atmosphere for more than 1000 hrs/year
c. Zone 2, explosive atmosphere for less than 10 hrs/year
d. Zone 1, explosive atmosphere present between 10 and 1000 hrs/year

5. Which is an example of Group I gas?
a. Methane
b. Propane
c. Ethylene
d. Hydrogen and acetylene

6. The objectives of the ATEX Directive 95 are
a. Removal of technical barriers to trade
b. Incorporation of risk assessments
c. Standardization of 230V ac across Europe
d. Health and safety of workers

7. Concerning ATEX categories, which abbreviation is used for equipment?
a. IEC
b. APL
c. EPL
d. API

8. The term EPL stands for
a. Electrical Protection Level
b. Equipment Protection Level
c. Electrical Protection Load
d. Equipment Pressure Level

9. Ex `n` equipment can be used in
a. Zone 0
b. Zone 0 and Zone 1
c. Zones 0, 1 and 2
d. Zone 2

10. Equipment Protection Level `Gc`/Category 3 equipment can be used in
a. Zone 0
b. Zone 0 and Zone 1
c. Zones 0,1 and 2
d. Zone 2

11. Components which produce sparks, such as contactors and switches, are permited inside Ex `d` enclosures
a. True
b. False

12. Which Standard deals with the general requirements for the Ex`d` protection concept?
a. IEC 60079-1
b. IEC 60079-3
c. IEC 60079-14
d. IEC 60079-17

13. Flameproof equipments is so named because
a. An internal explosion is not permitted
b. An internal explosion is permitted
c. An external explosion is permitted
d. The enclosure is resistant to gas entering the enclosure

14. Ex `d` equipment can be used in
a. Zone 0
b. Zone 1 and 2
c. Zone 2 only
d. Zone 0 and 1

15. A switch is located in a flameproof enclosure less than 2 litres in volume in a IIC environment. The enclosure requires
a. Industrial glands
b. Ex `e` glands
c. Ex `d` Barrier glands
d. An indirect entry Ex `e` chamber fitted with stuffing glands

16. Increased safety Ex `e` apparatus is designed to contain an internal explosion
a. True
b. False
c. True, providing barrier glands are used
d. True, providing the IP rating is at least IP54

17. In general, Ex `e` equipment can be installed in
a. Zone 0
b. Zone 1 and 2
c. Zone 0, 1 and 2
d. Zone 2 only

18. Ex `e` equipment can be installed in are requiring
a. Equipment to EPL `Ga` and `Gb`
b. Equipment to EPL `Ga`, `Gb`, and `Gc`
c. Equipment to EPL `Ga` or Category 1
d. Equipment to EPL `Gb` and `Gc`

19. Ex `e` equipment must have an IP rating of
a. IP 54
b. At least IP 54, but location conditions may require a higher value
c. IP 44
d. At least IP 44, but location conditions may require a higher value

20. Locknuts on an Ex `e` equipment are
a. Always required
b. Never required
c. Required on clearance holes
d. Required on 10mm thick threaded entries

21. In general, Ex `n` equipment can be installed in
a. Zone 0
b. Zone 1
c. Zone 2
d. Clear areas

22. Ex `n` equipment can be designed for
a. Group II
b. Group IIA and IIB
c. Group IIA only
d. Group IIB only

23. Which is not a recognised Ex `n` method of protection
a. Type A Non-sparking
b. Type d Flameproof
c. Type L Energy limited
d. Type R Restricted breathing
e. Type C Sparking with hermetically sealed, enclosed break or encapsulated

24. When terminating a cable into an 8 mm thick type `n` metal enclosure with a threaded entry, which of the following is required?
a. Locknut
b. Star washer
c. IP washer
d. None of these

25. For Ex `n` restricted breathing, which one of the following must always be provided?
a. IP washer
b. L:ocknut
c. Earth tag
d. Threaded entry

26. Ex `ia` equipment can be installed in
a. Zone 0
b. Zone 1
c. Zone 2
d . Clear area

27. Galvanic isolators require
a. An intrinsically safe earth connection
b. At least two Zener diodes
c. A device providing electrical separation such as a transformer, relay or opto-coupler
d. At least three Zener diodes

28. Which of the following does not require an intrinsically safe dedicated earth?
a. Zener barrier with two Zener diodes
b. Galvanically isolated barrier
c. Zener barrier with three Zener diodes
d. Zener barrier supplying simple apparatus

29. What is the minimum distance between terminals for intrinsically safe circuits and terminals of non-intrinsically safe circuits?
a. 100 mm
b. 50 mm
c. 6 mm
d. 3 mm 30.

30. What is the minimum clearance to earth (intrinsically safe circuits)?
a. 100 mm
b. 50 mm
c. 6 mm
d. 3 mm

Saturday, July 8, 2023

Potensial təhlükəli və partlayıcı mühitlərdə Elektrik və NÖC quraşdırma, Təftiş və Texniki xidmətin göstərilməsi(CompEx

By Səfa Məcidov July 08, 2023 CompEx

1. Partlayış təhlükəli ərazilər üçün standartlar

1.Beynəlxalq standartlar- Beynəlxal elektrotexniki komissiyası(IEC)

Bu standartlar təhlükəli ərazilər üçün elektrik aparatları ilə bağlıdır, və BS EN60079-xx seriyasında nömrələnmişdir.

Compex kursunu əhatə edən əsas standartlar bunlardır;

60079-0 : Ümumi tələblər

60079-10-1: Təhlükəli zonaların təsnifatı

60079-14: Montaj, quraşdırma və seçim

60079-17: Təftiş və texniki qulluq

60079- 19: Cari təmir, əsaslı təmir və əvəzetmə

2.Avropa standartları- Elektrotexniki standartlaşdırma komitəsi(CENELEC)

3.Milli standartlar- Britaniya standartlan/Yerli

4.Uyğunlaşmaya doğru gedən standartlar

2. ATEX

Zaman keçdi və 1996 cı ilin mart ayında ATEX Britaniya qanununda qüvvəyə minmişdir.

ATEX direktivinin əsas məqsədi, Avropa ittifaqı daxilində ticarətdə texniki maneələri aradan qaldırmaqdır habelə əsas texniki və təhlükəsizlik tələblərini müəyyən etməkdir.

Bu qanuna əsasən, bütün təhlükəli ərazilər artıq ATEX 95 və ATEX 137 -ə uyğun olmalıdır. Həm elektriki həm də mexaniki avadanlığa uyğundur.

ATEX 95(keçmişdə lOOa idi) direktivi- Avadanlıq və mühafizə sistemlərinin potensial partlayıcı mühitlərdə istifadə olunması üçün.

ATEX 137(keçmişdə 118 idi) direktivi- Bu direktivi Birləşmiş Krallıq qayda kimi qoymuşdur.

3. Sertifikatlaşdırma

Sertifikatlaşdırma, modelin və ya layihənin standartda göstərilmiş spesifikasiyasına uyğunluğunun qiymətləndirilməsi prosesidir.

CENELEC(elektrotexniki standartlaşdırma komitəsi)-in standartlarına uyğun sertifikatlaşdırılmış aparat EEx kodunu daşıyacaqdır.

Milli standarta uyğun sertifikatlaşdınlmış köhnə aparatlar Ex kodunu daşıyacaqdır.

4. ATEX işarələri

5. ATEX etiket forması

6. Komponentlərin sertifikatı

Komponent üzərinə ştamplanan sertifikat "U" hərfi ilə bitərsə, tam(full) sertifikatlı sayıla bilməz, onu təhlükəli ərazidə istifadə etmək üçün, əlavə mühafizəyə ehtiyac vardır. Yəni o komponent, tək başına yox mütləqdir ki, mühafizə olunmuş qutunun və ya şitin içində quraşdırılsın. Komponentlər CE işarəsi tələb etmir.

Tam sertifikatlı komponentin üzərindəki sertifikat "X"(keçmişdə "B") hərfi ilə bitir. Bütün xüsusi şərtlərin uyğunluğundan əmin olmaq üçün, hər zaman sertifikatı təftiş edin və ya görün(manualında). Müstəqil şəkildə istifadə oluna bilən komponentlər X hərfi ilə işarə olunurlar.

7. ATEX nişanı

Bu xəbərdarlıq nişanı potensial partlayıcı mühit olan ərazilərdə vurulmalıdır.

8.Təhlükəli ərzilərin tipləri

Neft-kimya emalı zavodları

Dəniz platformaları

Yanacaq doldurma stansiyaları

Boya püsürtmə tərtibatları

Su və tullantı suları sənayesi

9.Təhlükəli ərazilər

Təhlükəli ərazi, elektrik avadanlığın quraşdırılması və istifadəsi üçün xüsusi ehtiyat tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edən partayıcı mühitin olduğu və ya varolma ehtimalı olan bir ərazi olaraq qəbul edilir. Standart üçün üçölçülü fəza kimi hesab edilir.

10. Təhlükənin təbiəti

Buxarlanma(flash point). Bir maddənin partlayış yarada bilməsi üçün kifayət qədər buxar verdiyi minimum temperaturdur.

Alışma(ignition) temperaturu. Bu, bir maddənin hər hansı bir kənar alışma mənbəyi olmadan alışdırma temperaturudur.

UEL və LEL qiymətləri.

UEL(upper explosive limit-yuxarı partlayış həddi). UEL, havada yanar qaz və ya buxarın konsentrasiyasıdır, UEL-dən yuxarı qiymətdə qaz atmosferi partlayıcı deyil.

LEL(lower explosive limit- aşağı partlayış həddi). LEL, havada yanar qaz və ya buxarın konsentrasiyasıdır, LEL-dən aşağı qiymətdə qaz atmosferi partlayıcı deyil.

Qaz qrupu.

Qrup I(M1 və M2) - Yer altı metan və kömür tozlan

Qrup II- Yer üstü mədən olmayan qazlar

Bu kitabda yalnız, yer üstü II qaz qruplanna toxunmuşuq.

Qrup II qazlar özü də alt bölmələrə aynlır:

İxtisarlar:

1. MESG-Maksimum eksperimental təhlükəsiz araboşluq(gap)

2.MIC- Minimum alışma cərəyanı

Qrup IIA- propan (az asan alışan)

Qrup IIB- etilen(az asan alışan)

Qrup IIC- hidrogen, asetilen(çox asan alışan)

11.ATEX kateqoriyalar

12. Temperatur təsnifatı

Normal layihə göstəriciləri daxilində çalışan aparatın, hər hansı əlaqəli hissəsinin çata biləcəyi maksimum temperaturdur. Bu temperatur partlayıcı qaz ilə təmasda ola bilər.

Bu temperatur cədvəli həm yanar qaz və ya buxarlara həm də avadanlığa şamil olunur.

13. ATEX kateqoriyalar və IEC avadanlığın mühafizə səviyyəsi

14. Avadanlığın mühafizə səviyyələri(EPL)

EPL Ga(lG)

Normal iş şəraitində, gözlənilən nasazlıqlarda və ya nadir nasazlıqlara məruz qaldıqda alışma mənbəyi olmayan "çox yüksək" mühafizə səviyyəsinə malik partlayıcı qaz mühitləri üçün avadanlıq.

EPL Gb(2G)

Normal iş şəraitində alışma mənbəyi olmayan və ya müntəzəm olaraq gözlənilən nasazlıqlara məruz qaldıqda "yüksək" mühafizə səviyyəsinə malik partlayıcı qaz mühitləri üçün avadanlıq.

EPL Gc(3G)

Normal iş şəraitində, alışma mənbəyi olmayan və müntəzəm gözlənilən nasazlıqlar zamanı alışma mənbəyi kimi qeyri-aktiv qalmasmı təmin etmək üçün bəzi əlavə mühafizəyə malik ola bilən partayıcı qaz mühitləri üçün mühafizə səviyyəsi(məsələn, lampanm sıradan çıxması)

15. Ərazinin təsnifatı

Ərazi təsnifatının əsas məqsədi, alovlanan atmosferin və elektrik alovlanma mənbəyinin üst-üstə düşmə ehtimalını məqbul səviyyəyə endirməkdir.

Bu təsnifatlanma elektrik, mexanika, kimya və inşaat mühəndisliyi sahəsinin işçiləri tərəfindən həyata keçirilməlidir.

Təhlükənin təbiəti:

Qaz qrupu

Buxarlanma(flashpoint) nöqtəsi

Alışdırma temperaturu

LEL və UEL -in qiymətləri

Potensial buraxma(release) mənbəyi

Buraxmanın həddi

16. Alışma mənbəyi

- qaynaq

- Yandırıcı peç( açıq alov)

- Radiasiya( metal səthlərdə günəş)

- Elektrostatik:

şimşək, neylon)sintetik) geyimlər, təzyiqli su şırnağı(water jetting), aerozollar

17. Potensial mənbələr və buraxmalar(release)

Hər hansı bir coğrafi məkanda təhlükəli konsentrasiyanın olma ehtimalının nə dərəcədə olduğunu müəyyən edir. Ümumiyyətlə "Zona" olaraq adlandırılır.

18. Buraxmanın və ya Zonanın həddi

Zonanın həddi kimyəvi və fiziki parametrlərlə müəyyən edilir. Ümumiyyətlə buraxma həddi nə qədər böyükdürsə, zona da bir o qədər böyükdür.

Açıq hovuzda(hövzə) mexaniki kipkəc və ya flanşdan buraxma

Buraxma sürəti- proses təzyiqi, maye və ya qaz konsentrasiyası

Havalandırma

Nismi sıxlıq

Thursday, June 29, 2023

Ex d, Exi, Ex e və Ex n avadanlığların təftişi(inspection)

185. IEC 60079-17 standartına görə neçə növ təftiş metodu var?

- vizual, yaxın(close), təfsilatı(detailed)

186. Periodik təftişlər hansı növ təftiş metodlarına aiddir?

- vizual və yaxın

187. Vizual təftiş nədir?

- bu təftişdə alət və avadanlıqdan, nərdivandan istifadə edilmir, işçi avadanlığın hər hansı bir hissələrinə toxunmur.

188. Vizual təftişdə hansı hissələr yoxlanılır?

- çatışmayan boltlar, izolyasiyasız hissələr, çatışmayan tıxaclar, zədələnmiş örtüklər və gövdələr, mühafizə dərəcəsini təmin edən aralıqlar.

189. "Yaxın-close" təftiş nədir?

- vizual təftiş də daxil olmaqla, nərdivandan və əllərdən istifadə olunur, hissələrə toxunmaq olar, əl ilə yivlərin möhkəm sıxılmasını yoxlamaq olar, alətlərdən istifadə etmək olmaz, qurğu-avadanlıqların gövdələrini açmaq olmaz. Enerjini təcrid etməyə ehtiyac yoxdur.

190. Yaxın təftişdə hansı hissələr yoxlanılır?

- toxunma imkanı olan komponentlərə, sıxılmamış boltları və glandları, gap(aralıq, boşluq) məsafəsini

191. Təfsilatı(detailed) təftiş nədir?

- vizual+yaxın təftiş də daxil olmaqla, alətlərdən istifadə olunur, gövdə və ya qapaq açılır, bu işləri görmək üçün naryad açılmalıdır, enerji mütləq təcrid olunmalıdır.

192. Təfsilatı təftişdə hansı hissələr yoxlanılır?

- qapaq açıldıdan sonra, sxemə əsasən yoxlamalar, düzgün qoşulmayan yerləbirləşdirmə, korroziya, zədələnmələr, kipləşdiricilər, bərkidilməmiş naqillər v.s

193. Partlayış təhlükəli zonalarda işlərin icrası ilə məşğul olan işçi heyətin əynində, statik elektrik yükləri toplamayan və yaratmayan xüsusi geyim olmalıdır. Belə xüsusi geyimin üzərində hansı standard nişanlar olmalıdır?

194. Elektrik qurğuların təftişi və texniki xidmətini aparan təcrübəli işçi heyət hansı təlim kurslarına sahib olmalıdır?

- müxtəlif mühafizə üsulları üzrə

- qurğuların praktik istisması üzrə

- müəssisənin dövlət normativ tələbləri və qaydaları/standartları üzrə

- elektrotexnika və elektrotexniki qurğuları üzrə

- təhlükəli zonaların təsnifatının ümumi prinsipləri üzrə

195. Təftişi aparmaq üçün hansı aktual texniki sənədlər təmin edilməlidir?

- zonaların cizgiləri və EPL tələbləri

- avadanlı qruplarına( IIA, IIB, IIC) və temperaturlara dair təsnifat

- həddindən artıq istilik yüklənməsindən Ex e mühərriklərinin mühafizə parametrləri haqqında aktual məlumat

- mühafizə üsulu, IP mühafizə dərəcəsi , avadanlığın karroziyaya dayanıqlıq səviyyəsi

- avadanlığın siyahısı, ehtiyyat hissələri, sertifikatlar, texniki bilgilər kimi məlumat

- əvvəl keçirilmiş təftişlər haqqında məlumatların sürəti

196. Partlayışdan mühafizəli səyyar elektrik avadanlıqları hansı intervalda təftiş olunur?

- 12 ay ərzində ən azı 1 dəfə

197. Kabelləri partlayışdan mühafizə olunan səyyar elektrik avadanlıqlarına birləşdirərkən hansı glandlardan istifadə etmək lazımdır?

- üzərində X işarəsi olmayan glandlardan, çünki x işarəli glandlar səyyar yox stasionar avadanlıqlar üçün nəzərdə tutulubdur.

198. Vaxtaşırı açılan lyuklar(məs, batareya otağlarında) nə vaxtdan bir təftiş olunur?

- 6 ayda 1 dəfə

Ex i avadanlıqların təftişi

199. Ex i(təhlükəsiz qığılcımlı) avadanlıqlarında təftiş apararkən hansı məsələlərə diqqət yetirmək lazımdır?

- qidalanma mənbəyindən kəsilməsi tələb olunmur

- istifadə edilən alətlər qığılcım mənbəli olmamalıdır, həddindən artıq yüksək temperatura malik olmamalıdır

- Ex i qutuların açılmasına icazə verilir

- kənar mühitlərin keçməsinə qarşı mühafizə dərəcəsi ən az IP54 olmalıdır

- naqilin gözlənilməz ayrılması zamanı texnoloji prosesə mənfi təsir göstərə bildiyindən "naryad(permit)" açılması tələb olunur.

Ex e avadanlığın cari və əsaslı təmiri

200. Partlayışdan mühafizəli avadanlığın cari və əsaslı təmir işlərini aparan sertifikatlaşdırılmış təmir müəssisəsindən nə tələb olunur?

- IEC 60079-19 standartına uyğun olaraq təmir işlərinin aparılmasına dair proseduralara və metodikalara riayət etməli

- lazımı alət, avadanlıq və sınaq stendlərini sərəncamında saxlamalı

- ISO 9001 standartına uyğun olaraq keyfiyyət sisteminə yiyələnməli

- IEC Ex üzrə sertifikatlaşdıran orqan tərəfindən müvafiq standart və sertifikatlaşdırma tələblərinə uyğun dair bu standart və tələbləri mükəmməl bilən partlayışdan mühafizəli avadanlıq sahəsinin ekspertinə malik olmalıdır

201. Əgər, avadanlıq istehsalçının sertifikatına və ya texniki şərtlərinə uyğun şəkildə təmir olunarsa, təmir müəssisəsi avadanlığın üzərinə hansı lövhəciyi vurmalıdır?

- kvadrata alınmış "R" işarəli lövhəciyi, bu işarə avadanlığın tip sertifikatına uyğun olaraq yalnız orginal ehtiyat hissələri ilə əvəz olunduğunu və avadanlıqda heç bir dəyişiklik aparılmamasını göstərir.

202. Əgər təmir ilə əlaqədar avadanlıqda dəyişiklik aparılıbsa, ehtiyyat hissələri qeyri-orginal hissələr ilə əvəz olunubdursa, bu zaman təmir olunmuş avadanlıq üzərinə hansı işarəli lövhəcik vurulmalıdır?

- üçbucağa alınmış "R" işarəli lövhəcik

Ex n_ avadanlıq

166. Ex n avadanlıqlar hansı standarta əsasən istehsal olunurlar?

- IEC 60079-15

167. Ex n nə deməkdir?

- normal iş şəraitində qığılcımsız(non sparking) və ya alovlanmayan(non flammable) avadanlıqlardır

168. Ex n(nA, nR, nC, nL, nP) avadanlıqlar yalnız hansı zonalarda istifadə oluna bilər?

- zona 2

169. Ex e ilə Ex nA (nAc) arasında əsas fərq nədir?

- əslində bir-birini əvəz edə bilirlər, lakin Ex e qeyri-normal iş zamanı qığılcımlanmaz, yüksək səth temperaturu yaratmaz. Lakin, Ex nA da bu qorunma yoxdur.

170. Hansı avadanlıqlar Ex n metodu ilə mühafizə olunur?

- elektrik mühərrikləri, terminal qutular, işıqlanma armaturu, transformatorlar

171. Ex nA nə üçündür?

- qığılcımsız materiallardan və səthi yüksək temperatursuz şəkildə seçilmişdir. Ex n və Ex nA, Ex nAC eyni mənanı kəsb edir.

172. Ex nR avadanlıq nədir?

- restricted breathing(nəfəsi məhdudlaşdırılmış) avadanlıqdır, bu avadanlğın çalışma temperaturu ətraf mühitin temperaturundan 10 dərəcə selsi aşağı olmalıdır. Bu metoda nümunə olaraq, luminisent və ya lampa armaturunu nümunə göstərmək olar

173. Ex nC avadanlıq nədir?

- kapsullu qapalı(closed) konstruksiyalı avadanlıqlardır. məsələn, gerkon relesi(reed relay)

174. Ex nL avadanlıq nədir?

- enerjisi məhdudlaşdırılmış(limited energy) avadanlıqdır. hal hazırda istehsal olunmur. IEC 60079-11 standartında görə Ex ic ilə əvəz olunmuşdur.

178. Ex nP avadanlıq nədir?

- Elektrotexniki Standartlaşdırma üzrə Avropa Komitəsində(CENELEC) Ex np, IEC də Ex nZ adlandırılır. Sadə artıq təzyiq metodu ilə qorunan avadanlıqdır, IEC 60079-15 standartından bu avadanlıq artıq çıxarılıb, IEC 60079-2 standartında müəyyən edildiyi kimi Ex pz ilə əvəz olunmuşdur.

"Ex d" AVADANLIQ

142. Ex d ilə mühafizə metodunun mahiyyəti nədir?

- Ex d avadanlıq içində yerləşdirilmiş qığılcım çıxaran elementin(açar, avtomat və.s) yaratdığı partlayışa dözür, içində yanğın və partlayışdan yaranan isti qazı soyudaraq atmosferə xaric edir. Bu avadanlığın içində qaz, oksigen daxil olması yolu və çıxması yolu mövcuddur.

143. Ex d-nin içində yanğın və ya partlayışdan sonra yaranmış isti qaz atmosferə soyuq şəkildə necə xaric ola bilir?

- Qapaq ilə qutu arasındakı boşluq(gap,- qazın çıxdığı yol) dar məsaməli olduğu üçün. Ümumiyyətlə qazlar geniş sahədən ensiz sahəyə keçid etdikdə onlar soyuyurlar.

144. Yanğına qarşı elektrik avadanlıqlar(Ex d) hansı standarta əsasən istehsal olunur?

- IEC60079-1 standartı

145. Ex d hansı zonalarda istifadə oluna bilər?

- zona 1 və zona 2

146. Ex d panelin içində sertifikatsız komponentlər quraşdırıla bilər?

- bəli, sertifikatsız normal sənaye komponentləri quraşdırıla bilər

147. Ex d avadanlıqlarda təmiri həyata keçirmək üçün nə etmək lazımdır?

- əgər avadanlıq qızmışsa, onun qapağını tam soyuduqdan sonra açmaq olar

- mütləq gərginlikdən təcrid olunduqdan sonra, onun qapağını açmaq olar

148. Müxtəlif sinifli qaz zonalarında quraşdırılan Ex d avadanlıq ilə hər hansı obyekt(qurğular, tank və.s) arasındakı d məsafəsi(boşalma məsafəsi) nə qədər olmalıdır?

- II A(10 mm) , II B(30 mm), II C(40 mm)

149. Ex d avadanlıqlarda neçə növ araboşluq birləşməsi(gap joint) mövcuddur?

- flanged(flanslı), cylindrical threaded(silindrik yivli), cylindrical spigot(silindrik tıxaclı)

150. Nə zaman flans(flat) birləşməli Ex d avadanlığından istifadə etmək qadağandır?

- IIC qaz ərazində avadanlığın iç həcmi 500 sm3 və ya 0.5 litri keçərsə, və asetilen qaz olan ərazidə ümumiyyətlə flans birləşmə qadağandır.

151. Ex d avadanlığın səthini qaz buxarlarının ziyanından necə qorumalıyıq?

- səthinə cızıq salmaq olmaz, səthini rəngləmək olmaz, üzərinə silikon yağı çəkmək olar, IIA mühitlərdə səthi korroziyadan qorumaq üçün üzərinə yağlı lent(Denso tape) istifadə etmək olar, IIB mühitlərdə gap-in maksimum səthinin 50%-dən çox olmayaraq şərti ilə yağlı lent istifadə oluna bilər. IIC mühitlərdə yağlı lentin istifadəsinə heç icazə verilmir.

152. Flans birləşməli Ex d qutunun aralıq birləşməsinin(gap) məsafəsi gaz qrupları və qutunun daxili həcminə görə müəyyən edilir. Təqdim edin?

153. Yiv birləşməli Ex d avadanlıqda qapağı, və glandı neçə dövr fırladaraq bərkitmək lazımdır?

- 5 dövr

154. Pressure piling(təzyiq yığılması) nədir?

- iki ədəd elektrik Ex d qutunun bir-biri ilə kabel(boru da ola bilər) vasistəsilə əlaqələndirilməsini təsəvvür edin, tutaq birinci qutunun içində partlayış baş verir, bu partlayışın nəticəsində yaranan qazlar(yanmayan qazlar) kabelin damar və ya örtüyü vasitəsilə digər(2-ci) qutunun daxilinə nufuz edib orada daha da şiddətli partlayış yaradar. Belə izah edim ki, birinci qutuda partlayışdan yaranan təzyiqli qaz, ikinci qutuya toplanır və ya yığılır. Bu toplanmış qazın təzyiqi birinci qutunun həcmindən çox ola bilər, və bu təzyiqə dözmüyə bilər, yaxud içində baş verən partlayışa tab gətirməyə bilər. Bu effekt pressure piling adlandırılır.

155. Pressure piling effektinin qarşısını necə almaq olar?

- Bu effektin qarşısını almaq üçün, hər iki boşluq(qutu) kompaund doldurulmuş baryerlə bir-birindən ayrılmış olur. Kompaund Ex d glandlarda və ya içindən kabel xətti keçən borularda istifadə olunur.

155. Ex d glandlarda minimum neçə ədəd kipləşdirici(seal) möcuddur və nə üçündür?

- 2 ədəd, qazdan(gas) və sudan(water) mühafizə edir

156. Damarlı kabelləri glandla quraşdırdıqda, onların damar arası və ya izolyasiya örtüklərinin arasından qazın sızmaması üçün hansı tədbirlər görülməlidir? və hansı hallarda uyğun görülür?

- kampaund doldurulma tədbiri görülür

157. Zirehsiz kabellərdə hansı tip glandlardan istifadə olunur?

- keçid vasitləli(feedthrough) glandlardan

158. Keçid vasitəli glandlar yalnız nədən mühafizə edir?

- sudan, kabelin panelə daxil olarkən zədələnməməsindən

159. Ex d gland zirehli və zirehsiz kabellərlə quraşdırıldıqda, o zaman hansı mühafizə fərqləri mövcud olacaqdır?

- gland zirehli kabellə quraşdırıldıqda həm partlayış təzyiqinə həm də yanmaya davamlı olacaq

- gland zirehsiz kabellə quraşdırılıdqda, yalnız yanmadan mühafizə edir

160. Ex d kabel glandı hansı şərtlərə əsasən seçməliyik?

Start-başla

Does the enclosure contain an internal source of ignition at normal operation?.-Normal işləmə zamanı gövdənin daxili alışma mənbəyi vardır?

Does the hazardous gas require IIC apparatus?- Təhlükəli qaz IIC aparatını tələb edirmi?

Apply a flameproof cable entry device with compound sealing.-Alova davamlı kampaund kipləşdirici kabel girişini tətbiq edin.

is the volume of enclosure greater than 2 dm3 ?- Gövdənin həcmi 2 dm3-dən çoxdurmu?

is the area of installation zone 1?- Quraşdırma sahəsi zona 1-dir?

Use a suitable flameproof cable entry device with a sealing ring. -Kipləşdirici halqalı alova davamlı kabel giriş qurğusundan istifadə edin.

*Əgər normal çalışma vəziyyətində Ex d qutunun içində alışma mənbəyi varsa, IIC qaz qruplu zona 1 və 2 də kampaund tipli kabel gland istifadə olunmalıdır.

IIA və ya IIB qaz qruplu zona 1 də quraşdırılan, daxili həcmi 2 litrdən çox olan qutuda(enclosure), kampaund tipli kabel glandı istifadə olunmalıdır.

IIA və IIB qaz qruplu zona 1 də quraşdırılan, daxili həcmi 2 litrdən az olan qutuda kampaund kabel glanda ehtiyac yoxdur.

II A və ya IIB qaz qruplu zona 2 də, həcmindən asılı olmayaraq quraşdırılmış qutuda kampaund tipli glanda ehtiyac yoxdur.

161. Hər zaman, Ex d qutuya kabel glandlarını(çox sayda) quraşdırmaq həm vaxt baxımından həm də maliyə dəyərinin yüksək olmasına görə əksər hallarda sərf etmir. Alternativ olaraq, quraşdırma zamanı nədən istifadə etmək olar?

- Praktikada alova davamlı(flame proof) Ex d qutulara xaricdən Ex e terminal qutuları taxaraq bu işi asanlaşdırmaq olar. Yəni montaj kabelləri Ex e vasitəsilə Ex d qutuya keçirmək mümkündür. Ex e qutularında quraşdırılan glandlar və içindəki terminallar mütləq Ex e qorunmalı olmalıdır. Exe dən E d qutusuna kabel keçid divarında etibarlı, sertifikatlı keçid vasitəli tərtibatlar(feedthrough) quraşdırılmalıdır.

"Ex e" AVADANLIQ

118. Ex e avadanlıq hansı standarta əsasən istehsal olunur?

- IEC 60079-7

119. Avadanlığı Ex e metodu ilə qoruma deyəndə nə başa düşürsünüz?

- təhlükəsizliyi artırılmış avadanlıq, qığılcımsız və yüksək səth temperaturu yaratmayan avadanlıq

120. Ex e metodu ilə hansı avadanlıq və komponentləri qoruyurlar?

- vint burma(twisting-surety) ilə və özü-sıxan(self-securing) klemmalı(terminal)

- qland və birləşmə qutusu(junction), mühərrik terminalları

121. Ex e avadanlıqlar yalnız hansı zonalarda istifadə edilə bilər?

- zona 1, zona 2

122. Təhlükəli zonalarda quraşdırılan Ex e naqil və ya kabel terminallarının təhlükəsizliyini qorumaq üçün hansı tədbirlər görülür?

- qığılcım və istilik yaratmayacaq şəkildə olmalıdır

- mütləq sertifikatlı kabellərdən istifadə etmək lazımdır

- terminala daxil olan kabel möhkəm sıxılmalıdır

- saddle clamp tipli terminalların yaylı şayba(spring washer) ilə sıxılması vacibdir

- solid tipli kabel(elastik olmayan, bir telli) saddle clamp tipli terminala U şəklində daxil olaraq bərkidilməldir, solid tipli kabelə sonluq(lug) keçirmək olmaz.

- stranded(çox telli) kabellər twisting-surety terminala mütləq ferrule sonluğu ilə girməlidir, sandle clamp terminala isə ring və fork tipli sonluqlarla girməlidir.

- terminallarda alüminium kabeldən istifadə etmək qəti qadağandır

- bir terminala iki kabel daxil etmək olmaz(istisnalar hər zaman var). -əgər iki kabelin bir terminal nöqtəsinə bərkidilməsi tələb olunursa, o zaman bu tip quraşdırmalar üçün xüsusi nəzərdə tutulmuş sonluqdan istifadə etmək lazımdır.

-terminallar mütləq yük cərəyanına görə seçilməlidir

-şəkildə göstərilmiş doğru və səhv quraşdırmaya diqqət yetirin(tigt-sıxılmış, loose- boş)

123. Terminallarda(klemma) və ya elektrik-elektonika elementlərində air paths(hava yolu) və creepage path(sızma yolu) nədir?

- air paths(və ya clearance): iki keçirici metal terminal(çıxış) hissələr arasındakı ən qısa hava məsafəsi

- creepage paths: iki keçirici metal terminal(çıxış) hissələr arasındakı qalan izolyasiya(qeyri-metal, sintetik) səthinin ən qısa məsafəsi

124. Creepage paths ilə air paths-ın gərginliyə görə uzunluq cədvəli necədir? Çox vaxt, creepage path məsafəsi, air path məsafəsindən çox götürülür.

125. Ayrılma(segratation) ilə təhlükəsizliyi artırılmış Ex e terminal dedikdə nə başa düşürsünüz?

- Eyni terminalda bir neçə kabel bağlanılır, bəzən bu kabellər fərqli-fərqli gərginlikləri daşıdığı üçün bir-birindən ayrılmış şəkildə sıxılırlar. Bunu elmi izah etmiş olsaq belə deyərdik: bəzən tələb olunan air paths və creepage path uzunluqlarını qarşılamaq üçün Ex e terminalları arasına ayrılma divarları tətbiq olunur.

126. Ex e terminalları yoxlayarkən əsasən nəyə diqqət yetirmək lazımdır?

- ayrılma divarının(sınma varsa) və məsafəsinin düzgünlüyünə

- terminalın izolyasiya səthinin təmizliyinə(çünki toz və kir keçiricicidir). Bu sadalananlar varsa, artıq o Ex e qəbul edilmir.

- qutunun orginala uyğun quraşdırılmasına

- Gasket(ara qat)-in sağlam olması və yağlı olmasına, rütubətsiz olmasına

127. Kabelin Ex e terminala bağlanmasında əsas yanlışlıqlar nələrdir?

- kabelin düzgün soyulmaması( cərəyan keçirən hissənin normadan böyük olması, və ya kiçik olması). Cərəyan keçirici hissənin həddən çox uzun olması, air path-ın azalmasına gətirər.

- kabelin izolyasiya örtüyünün terminalın içində sıxılması

- boş kabelin boş və yerləbirləşmə terminal sıxaclarına bağlanmaması

- izolent ilə izolyasiya

- boş terminalların sıxılmaması

128. Ex e terminalı minimum hansı IP dərəcəli qutuya yerləşdirilməldir?

- IP54

129. Ex e tipli zəncir terminallar(chain terminals)-da darağ(interconnection-özaralarında əlaqələndirmə) istifadə edilmişsə, o zaman necə quraşdırılma necə aparılmalıdır?

- darağ istifadə olunmuş terminal ilə darağ istifadə olunmayan terminal arasında seqreqasiya(ayırıcı) divar qoyulmalıdır. Bu divar end cover, end clamp da adanır.

130. Ex e mühafizə örtüklərinin(qutu) giriş(içəri) qoruma sinifləndirmə cədvəli ?

	İzoyasiyasız aktiv hissələr	Yalnız izolyasiyalı aktiv hissələr
Ventiliyasiyasız və ya rütübət drenajı olmadan	IP54	IP44
Ventiliyasiyalı və ya rütubət drenajlı	IP44 “X” sertifikat nömrəli	IP24 “X” sertifikat nömrəli

131. Ex e mühafizə örtüklü qutuda nə etmək qadağandır?

- istehsalçının kabel glandı üçün açdığı dəlikdən əlavə gland dəliyinin açılması

- Bu qutunun içində Ex e olmayan avadanlıq yerləşdirmək

- Ex e olmayan glanddan istifadə edilməsi, glandın IP-si örtüyün IP-si ilə eyni olmaması

132. Kabel glandda IP54 hermetik sinif şərti(IP şayba qoymadan) nə zaman ödənilir?

- kabel gland 6 mm rezvadan-dan az olmayaraq vintlənmişsə, IP şaybanı qoymaqda olar, qoymamaqda

133. Kabel glanda nə zaman əlavə IP şayba qoyulmalıdır?

- glandın yivi 6 mm-dən azdırsa.

134. Yerləbirləşdirmə tag-ı yalnız hansı yivli glandlarda istifadə edilə bilər?

- metrik

135. Konik NPT yivli glandlarda nə üçün earth tag istifadə oluna bilməz?

- glandın çiyni(burtiki və ya shoulder) səthə sərt şəkildə sıxılmadığı üçün

136. Kabel glandının muftası(cable gland sleeve) nə üçün istifadə olunur?

- glandın üstünü oksidləşmədən qoruyur(lakin yağış, yağmur olmayan yerlərdə, çünki, şitin altına toplanmış su muftanın içinə yığıla bilər bu da zirehin karroziyalaşmasına gətirər.)

137. Partayış zonalarında quraşdırılmış şit və ya qutu(ölçü və elektrik)-larda nəfəslik(breather) nə üçündür?

- nəmişlikdən yaranan kondensatın toplanmasının qarşısını alır, toplansa belə kondensat onun vasitəsilə xaric olar, qutunu ventiliyasiya edir. Zona 1 və 2 də istifadə olunur. Ex d və Ex e tipli olurlar.

138. Partayış zonalarında quraşdırılmış şit və ya qutu(ölçü və elektrik)-larda axın tıxacı(drain plug) nə üçündür?

- nəfəslik quraşdırılması mümkün olmuyan yerlərdə, toplanmış kondensatı vaxtında boşaltmaq üçündür

139. Ex e metodu ilə mühafizələnmiş mühərriklərin özəlliyi nədir?

- bu mühərriklərdə qığılcım və yüksək temperatur olma ehtimalı minimuma endirilmişdir. İçindəki dolağlara xüsusi tip yüksək temperatura dözümlü izolyasiya lakı hopdurulmuşdur. Vertikal quraşdırmalarda, ventiliyasiya yerindən içəri yad cisim daxil olmaması üçün, bu mühərriklərin üstündə kolpak(cap) quraşdırılır. Həm mühərrikin özü həm də, terminal qutusu Ex e mühafizəli olur. Bu mühərriklər fasiləsiz çalışmaya uyğun konstruksiyalanıb, tez-tez start-stop rejimlər üçün nəzərdə tutulmamışdır.

140. Rotor valı ilişdiyi(kilidlənərsə) vaxt ərzində elektrik mühərrikində hansı anormal risklər yarana bilər?

- nominal cərəyandan 6-8 dəfə böyük olan cərəyan yaranar

- statorun(dolağ) ifrat qızması

- ventiliyasiyanın dayanması(soyuma getmir)

- rotor çubuqlarından keçən cərəyan əhəmiyyətli dərəcədə artar, həmçinin temperatur da

141. Ex e mühərriklərdə rotor ilişməsindən dolayı, stator və rotorda yüksək temperatur yaranmasının qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

- Ex e mühərriklərində lövhəcik üzərində göstərilmiş tE(tripping time) zaman ərzində mühərriki elektrik enerjisindən ayırmaq lazımdır. Bu proses, istilik-artıq yüklənmə(thermal overload) relesi vasitəsilə yerinə yetirilir. Rele üzərində tE -ni mühərrik üzərində göstərilmiş zamana görə sazlamaq lazımdır. İstilik ifrat yüklənmə, mühərrikin nominal cərəyanına görə sazlanmalıdır.