Müəllif: Şaiq Sadıqzadə
Referat: Peyk antenalarının quraşdırılmasının coğrafi, riyazi əsaslandırılması.
Qeyd: şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-düsturları çoxsaylı ölçmə işləri nəticəsində özüm hazırlamışam.Ölçmə işlərində Satfinder mobil proqramı, kompas, bucaqölçən alətlərindəm istifadə etmişəm.
Hazırda televizya yayımında və digər məqsədlərlə peyk antenalarından kütləvi şəkildə istifadə olunur.Tez-tez hər birimiz peyk antenalarının quraşdırılması üçün ustalara müraciət edirik.Əslində qeyd edəcəyim coğrafi və riyazi bilgiləri bilməklə hər kəs peyk antenalarını kökləyə bilər.
Hazırda televizya yayımında və digər məqsədlərlə peyk antenalarından kütləvi şəkildə istifadə olunur.Tez-tez hər birimiz peyk antenalarının quraşdırılması üçün ustalara müraciət edirik.Əslində qeyd edəcəyim coğrafi və riyazi bilgiləri bilməklə hər kəs peyk antenalarını kökləyə bilər.
Keçək 2-ci mərhələyə: 2-ci hərəkətimiz antenanın hansı coğrafi azimuta yönləndirilməsidir.Sadə dildə desək sağa-sola hərəkət etdirmək.Qeyd edimki dünyanın bütün yerlərində bütün çanaq antenaları ekvatora doğru yönəlir.Şimal yarımkürəsində cənuba doğru,cənub yarımkürəsində isə şimala doğru yönləndirilir.Bu mərhələdə azimutun təyin edilməsi üçün kompasın və yaxud müvafiq mobil proqramların köməyindən istifadə etmək olar.Azimutun hesablanması üçün iki düsturdan istifadə olunmalıdır.
Şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-cü düsturlar nəzərdə tutulur.
Əvvəlcə antenanın yerləşdiyi K məntəqəsinin coğrafi uzunluğu ilə süni peykin yerləşdiyi coğrafi uzunluq arasındakı dərəcə fərqini tapırıq və bunu F kəmiyyəti ilə işarə edirik.F-i taparkən peyklə məntəqə eyni yarımkürədədirsə onların coğrafi uzunluqlarını çıxırıq, müxtəlif yarımkürədədirsə toplayırıq.
Əgər məntəqə şimal yarımkürəsindədirsə >> B (azimut dərəcə ilə)=180 (+)(-) F
Diqqət ! əgər süni peykin orbital coğrafi mövqeyi-şəkildəki K məntəqəsinin coğrafi uzunluğundan şərqdədirsə düstur (-) ilə, qərbdədirsə (+) ilə hesablanır.
Əgər məntəqə cənub yarımkürəsindədirsə >> B=360 (+)(-) F
Diqqət! Əgər süni peykin orbital mövqeyi K məntəqəsindən şərqdədirsə (+), qərbdədirsə (-) ilə hesablanır.
Gəlin Azərbaycan üçün bunu hesablayaq.Bildiyimiz kimi Azərbaycan orta rəqəm olaraq 40 dərəcə şimal enliyində, 50 dərəcə şərq uzunluğunda yerləşir.
1-mərhələ> 1 düstur> A=90-40=50 dərəcə.Yəni yersəthinə nəzərən çanaq antenasının meyl bucağı 50 dərəcə olmalıdır.
2-ci mərhələ: Azərspaces kosmik peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.Əvvəlcə kosmik peykin coğrafi mövqeyi ilə Azərbaycanın coğrafi uzunluğu arasında dərəcə fərqini tapaq.F=50-46=4 dərəcə
Nəzərə alaq ki peykimiz bizdən 4 dərəcə qərbdə yerləşir (+ ilə hesablanacaq) və verilənləri düsturda yerinə qoyub B azimutunu hesablayaq.
B=180+4=184 dərəcə azimuta doğru antena yönələndirilməlidir.
Şəkildə göstərilmiş 2-ci və 3-cü düsturlar nəzərdə tutulur.
Əvvəlcə antenanın yerləşdiyi K məntəqəsinin coğrafi uzunluğu ilə süni peykin yerləşdiyi coğrafi uzunluq arasındakı dərəcə fərqini tapırıq və bunu F kəmiyyəti ilə işarə edirik.F-i taparkən peyklə məntəqə eyni yarımkürədədirsə onların coğrafi uzunluqlarını çıxırıq, müxtəlif yarımkürədədirsə toplayırıq.
Əgər məntəqə şimal yarımkürəsindədirsə >> B (azimut dərəcə ilə)=180 (+)(-) F
Diqqət ! əgər süni peykin orbital coğrafi mövqeyi-şəkildəki K məntəqəsinin coğrafi uzunluğundan şərqdədirsə düstur (-) ilə, qərbdədirsə (+) ilə hesablanır.
Əgər məntəqə cənub yarımkürəsindədirsə >> B=360 (+)(-) F
Diqqət! Əgər süni peykin orbital mövqeyi K məntəqəsindən şərqdədirsə (+), qərbdədirsə (-) ilə hesablanır.
Gəlin Azərbaycan üçün bunu hesablayaq.Bildiyimiz kimi Azərbaycan orta rəqəm olaraq 40 dərəcə şimal enliyində, 50 dərəcə şərq uzunluğunda yerləşir.
1-mərhələ> 1 düstur> A=90-40=50 dərəcə.Yəni yersəthinə nəzərən çanaq antenasının meyl bucağı 50 dərəcə olmalıdır.
2-ci mərhələ: Azərspaces kosmik peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.Əvvəlcə kosmik peykin coğrafi mövqeyi ilə Azərbaycanın coğrafi uzunluğu arasında dərəcə fərqini tapaq.F=50-46=4 dərəcə
Nəzərə alaq ki peykimiz bizdən 4 dərəcə qərbdə yerləşir (+ ilə hesablanacaq) və verilənləri düsturda yerinə qoyub B azimutunu hesablayaq.
B=180+4=184 dərəcə azimuta doğru antena yönələndirilməlidir.
Əvvəlcə qeyd edimki çanaq antenaları lazımi dalğaları atmosferin yuxarı qatlarında yerləşən süni peyklərdən alır.Süni peyklər ekvator üzərində yer səthindən 150-160 km-dən bir neçə min kilometr məsafəyə qədər hündürlükdə yerləşir.Hər bir peykin coğrafi uzunluqlara uyğun olaraq orbital mövqeyi mövcuddur.Məsələn Azərspaces peyki 46 dərəcə şərq uzunluğu orbital mövqeyində yerləşir.
Gələk antenanın köklənməsinə.Bildiyimiz kimi çanaq antenalarının köklənməsi zamanı iki hərəkət önəmlidir.
Gələk antenanın köklənməsinə.Bildiyimiz kimi çanaq antenalarının köklənməsi zamanı iki hərəkət önəmlidir.
1-ci mərhələ: 1-ci hərəkət şəkildə A bucağı ilə göstərilmiş antenanın yer səthinə nəzərən yerləşdiyi bucaqdır.Sadə dildə desək antenanın səmaya yaxud yerə doğru yönləndirilməsidir. A-bucağı antenanın yerləşdiyi məntəqəyə günəş şüalarının düşmə bucağına bərabərdir.Nəzər alsaq ki süni peyklər ekvator üzərində yerləşir, o zaman A bucağı günəşin ekvator üzərində zenitdə olduğu vəziyyətə uyğun düsturla hesablanır.Yeni A=90-X. Burada X antenanın quraşdırıldığı K məntəqəsinin yerləşdiyi coğrafi enlikdir.
Keçək 2-ci mərhələyə: 2-ci hərəkətimiz antenanın hansı coğrafi azimuta yönləndirilməsidir.Sadə dildə desək sağa-sola hərəkət etdirmək.Qeyd edimki dünyanın bütün yerlərində bütün çanaq antenaları ekvatora doğru yönəlir.Şimal yarımkürəsində cənuba doğru, cənub yarımkürəsində isə şimala doğru yönləndirilir.