ARDUİNONU KOD YAZMADAN PROQRAMLAŞDIRMA QAYDALARI

Bu yazıda Arduino öyrənmək istəyənlər üçün Arduino öyrənməyin asan yollarını izah edəcəyəm. Başlıqlar halında keçəcəyəm. (Məlum vaxtımız məhdud). Mən arduino öyrənməyin ən asan yolunun Bloklar olduğunu düşünürəm. Bu üzdən bu yazıda Arduino Blok Proqramları və ya saytları üzərində dayanacağam. Zaman dəyərli. Buna görə hansı platforma öyrənməyi qərar vermədən əvvəl bu tədqiqatımı mütləq yaxşı oxuyun.

1- Ardublock

 Ardublock Arduino proqramınız üçün hazırlanmış bir vizual proqramlaşdırma əlavəsi. Ən yaxşı tərəfi standart Arduino proqramı ilə istifadə edə bilirsiz. Əmr xatırlatma deyərdi yox. Əmr yerləşməsində səhv etmə problemi olmadan, blokları sürüklüyüb buraxaraq asanlıqla proqram yaza bilərsiz.

Ardublock həqiqətən çox faydalı. Bizim çox yerli və çox milli son texnoloji, yarı rəsmi, yarı azad qurumlarımız nə üçün belə bir proqram yaratmirlar? Niyə bunları alıb az diline çevirmirler?
 Ardublockun necə istifadə olunduğu burada izah edilmişdir: Bura tıklayın

 Mən Ardublockun istifadəni o qədər də bəyənmədim. Bu barədə artıq bir məlumatın olmaması, yəni köhnə dokumentləri də bir ayrə çatışmazlığıdır.

2- Minibloq

 Ardublock kimi Minibloq da bir vizual programlama vasitəsidir. Sürüklə - buax prinsipinə görə çalışır. Fərqi Minibloq ayrı bir proqram. Arduino IDE proqramı istifadə etməyinizə ehtiyac yoxdur.

Minibloqun ən güclü tərəfi, gerçək zamanlı kod yazılmasıdır. Yuxarıdakı şəkildən də görəcəyiniz kimi siz blokları yaradarkən, sağda kod eyni zamanda yazılmış olur. Bu sayədə kodlaşdırma biliyinizi daha yaxşı inkişaf etdirə bilərsiz.

 İstifadə edəndə elə də xoşuma gəlmədi açığı. Kodları anlamaq, bunun bloklarını anlamaqdan daha asan məncə.

3- XOD

 XOD üçün ayrı bir yer ayırmaq lazımdır. XOD digərləri kimi puzzle blokları ilə iş görmür. Bunda node deyilən düyünlər var. Saytlarına baxsanız nümunələrdən nə demək istədiyimi anlayacaqsınız. Həm veb skaneri üzərindən həm də proqram kodlaşdırma edə bilərsiz.

Saytlarında olması lazım olan hər şey var. Kitabxanaları var. Dokumentleri var. Youtube-də dərsləri var. Üstəlik bir də açıq mənbə. Daha nə olsun.

 XOD ilə bağlı keçirilən dərsləri baxdım. İstifadəsi çox gözəl. Amma hər modulu tapmaq mümkün deyil. Məsələn, kurs izləyən robotda istifadə edilən QTR sensorunu axtardım tapmadım. Yenə də məncə digərlərindən daha asan. Bir problem də çıxardığı kod quruluşunun mürəkkəb olması. Arduinoya birbasa yükləyə bilirsiz. Kodu Arduino IDE-yə köçürdərək da yükləyə. bilərsiz Amma koda baxdıqda arduinonun sadəliyindən əsər yox.

4- Blockly

 Google tərəfindən inkişaf etdirilib desəm, güman edirəm başqa bir şey söyləməyimə ehtiyac yoxdur. 5 müxtəlif proqramlaşdırma dilini istifadə edə bilərsiniz. Blockly, Arduinonun da irəli getmək istəyənlər üçün idealdır. Arduino proqramlaşdırmaq üçün çox da faydalı deyil. Led və s. avadanlıqlar yox.

Mənbə; http://elektronikhobi.net

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Mikrokontroller programlama kitabları-Türkcə

1. Mikrodenetleyiciler ve PIC Programlama - ORHAN ALTINBAŞAK(320Səh)

2. Herkes İçin Pıc Programlama-Kolektif(490 səh)

3. A’Dan Z’Ye C İle Pıc Programlama - Ali Ekber Özdemir(320səh)

4. Pic Programlama - Devrim Çamoğlu(246səh) 5. Kod Blokları İle Arduino - Erdal Delebe (səh144) 6. Pic Basic uygulamaları -Kolektif 7. Pic C ile pic programlama-Doğan İbrahim(215 səh) 8. Jal İle PIC Programlama - Serkan Ayyıldız(392 səh) 9. Yeni Başlayanlar için MikroC ile PIC PROGRAMLAMA (16F628A)-224səh 10. MikroC ile PIC Programlama-Nursel Ak(202) 11. Micro C ile Arm Programlama Kitap-Selim Koç 12.Mikrodenetleyiciler ile Elektronik Kitabı

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Asinxron mühərrikində, rotor tormuzdadırsa nədən stator dolağları qızır?

Sual: Youtube kanalımda, bir qardaş sual vermisdiki, BELE BIR SUAL VERIM. FIRLANAN ROTORU TUTUB SAXLADIQDA STATOR DOLAGI QIZIB SIRADAN CIXIR. FIRLANAN ZAMAN VE FIRLANMA OLMADIQDA SAHENIN ROTORU KESMESINDE HANSI DEYISIKLIK OLUR KI STATOR DOLAGI QIZIR? BIRAZ BU BAREDE AYDINLIQ GETIRE BILERSIZMI?


Cavab: Nəzərə çatdırım ki çox gözəl sualdır. Statordan fırlanan maqnit sahesi, rotorda yaranan maqnit sahesini fırlada bilmədiyindən, stator cereyanı çoxalır. Sanki, elinizde iki maqnit almısız, her iksini N qütbü terefe fırlatmısız, onları birine yaxınlasdırmaq müyyen guc lazim olur elemi? ve ya biri N biri S qutbu terefe tutsaz birbirine mohkem yapisarlar, bu sefer onlari qoparmaga coxlu guc serf edersiz. Bax bu statorda deyisen cereyanin yaratdigi firlanan maqnit sahesi hem N hem S olur, rotor tormuzda iken ve ya rotorda cox agır yuk olduqda vaxtinda firlanma bas vermedikde, iteleme maqnit qüvveleri arasindaki disbalans pozululur, yəni statorun S-i , rotorun S-ini qova bilmir, ve ya N-s- Cezb edir qopa bilmediyi ucun, stator maqnit quvvesi zorlanmaga baslayir, ve enerji xercleyirki fırlanan maqnit sahesi rotorn maqnit sahesini fırlada bilsin. Və bu onun bariz nümunesidir ki, as.müh ilk işə düşən anda 4-7 defe çox cereyan çekir, bu mehz stator fırlanan maqnit sahesinin rotorda yaranan maqnit sahesini iteleye bilmemesidir, sanki rotorun fırlanması statorun rahatlanmasıdır, eynən transformatorun ikinci teref dolağinda qisa qapanma olduqda nece qızma bas verir, bax eyni proseduradir. Rotor tormuzdadır, ancaq statora tetbiq olunan gerginlik nominal oldugundan, yaratdigi maqnit quvveside boyuk olur, bu rotorun özünün deformasiyasına gətirib çıxarda bilər.
Və bir faktıda qeyd edim ki, eynilə as.mühərrikə tətbiq olunan  gərginlik nomainaldan aşağı olduqda belə, yenədə həmin hal baş verəcəkdir, bu səfər statorda gərginlik asagi oldugundan, firlanma maqnit sahesinin, rotorun maqnit sahesini fırlada bilmediyi ucun , şəbəkədən çox cərəyan çəkəcəkdir, və nəticədə  stator dolağı sıradan çıxacaqdır.
İkinci bir fakt isə, statora tətbiq olunan 3 fazadan biri olmasada , gərginliyin aşağı olması kimı sıradan çıxacaqdır.
Yəni. əgər asinxron mühərriki söküb, içindən rotorunu çıxadıb, statora aşağı gərginlik versək belə stator dolağları yanmayacaqdır, deməli problemin kökündə rotorun fırlanmaması və momentin yüksəlməsidir.

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

KOD YAZMADAN PİC MİKROKONTROLLER PROQRAMLAŞDIRILMASI

                          PİC mikrokontrollerlərin kod yazmadan proqramlaşdırılması

Salam, bu gün sizə pic mikrokontrollerinin kodsuz proqramlaşdırılması haqqında məlumat vermək istəyirəm. Bir neçə ay, mikrokontrollerlərin proqramlaşdırılması haqqında məlumat əldə etmək üçün müxtəlif saytları incələdim. Lakin, proqramlaşdırma dilini bilmədiyim üçün, vaxtımı itirərək, bir sadə LED-i yandırb söndürmək üçün n- qədər kod yazıb proyekt hazırlamağı özümə böyük iş bildim. Çünki təhsilim elektronika ilə bağlı olduğum üçün, biraz proqramlaşdırmadan uzağ idim. Lakin, müasir zamanda elektronika elmi, proqramlaşdırma ilə yanaşı inkişaf etməkdədir. Bu səbəbdən, məcbur olaraq mikrokontrollerləri alternativ yol ilə proqramlaşdırmağı araşdırmağa başladım. Və nə yaxşı ki, tükk saytlarında və facebook şəbəkələrində bu haqda məlumat ala bildim. Və xoşbəxtlikdən, qardaş ölkə Türkiyədə yaşayan Süleyman Topallı-adlı bir dost ilə tanış oldum. Həqiqətən ona çox minnətdaram ki, mənə parsic pic proqramlaşdırma haqqına geniş məlumat verdi. Parsic ilə mikroçip firmasının hasil etdiyi, pic mikrokontrollerlərinin sizə lazım olan növlərinin əksəriyyətini, kod yazmadan proqramlaya bilərsiz. Lkain bu proqramı bacarmaq üçün rəqəmsal elektronikanı təməl səviyyədə bilməyiniz mütləqdir. Çünki prosesi, məntiq modulları ilə edirsiz. Bu proqram haqqında, saytlarda çox da geniş məlumat yoxdur, ancaq bu proqramın profesianalı olan Suleyman Topallının hazırladığı dərsləri əldə edə bilərsiz. Proqramı mükəmmləl şəkildə öyrənmək üçün Süleyman Topallı ilə facebook sosial şəbəklədən danışa bilərsiz. Hazırladığı dərs+video+simulyasyonları sadə izah ilə öyrənə bilərsiz. Süleyman Topallı ilə danışmaq üçün buraya tıkla. Mən özüm profsianal olandan sonra  Azərbaycanda Süleymanın Topallının dəstəyi ilə kurslar təşkil etməyi düşünürəm.Parsicə aid bir neçə nümunələri Süleymanın yutubda hazırladığı videolardan marağlana bilərsiz.videolara baxmaq üçün bura tıkla.  və buradan baxa bilərsiz tıkla

PARSIC nədir?
 Parsic, Swen Gosch tərəfindən hazırlanmış bir pic proqram təminatıdır. Parsic proqramının veb saytı Impressum ünvanıdır.
 Parsic ilə əsas elektron məlumatı olan hər kəs pic proqramlaya bilər.

 Parsic ilə pic proqramlaşdırarkən ən kiçik əməliyyat üçün onlarca sətiraltı kod yazmaq lazım deyil. Parsic ilə pic proqramları yuxarıdakı multiplikasiya göründüyü kimi, vizual elementlər istifadə edilərək hazırlanır (PLC proqramlar kimi).

 Parsic ilə pic layihələri hazırlayarkən layihənizi anında test edə, gördüyünüz çatışmazlıqları anında aradan qaldira bilərsiz Halbuki ASM, PİC C, PİC BASİC kimi digər proqram studiyalarına proqramınızı dizayn mərhələsində test edə bilməzsiz. Hazırladığınız kodları Proteus ilə hazırladığınız dövrəyə yükləyərək təcrübədən keçirə bilərsiz. Parsic ilə pic layihənizi daha dizayn mərhələsində test etmək üçün layihənizi çox sürətli bir şəkildə inkişaf etdirə bilərsiz.

 Parsic ilə pic üçün hazırladığınız layihə, balaca bir neçə dəyişiklik ilə başqa pic-ə tətbiq edə bilərsiz.. Bu proses əsasənda Parsic lazımlı bir çox tənzimləməni özünüz edərək sizi lazımsız vaxt itkisindən azad edir.

 Parsic bu qədər gözəl proqramdırsa bəs nə üçün geniş-məhşur deyil?

 Parsic çox inkişaf etmiş bir pic proqramlaşdırma üsulu olmasına baxmayaraq geniş istifadə edilməməsinin yeganə səbəbi prodüseri Swen GOSCHTAN irəli gəlir.

 Parsic proqramının veb saytı olan Impressum ünvanının sadəcə Alman Dilində olması, saytda proqram haqqında kifayət qədər məlumat olmaması, həmçinin Parsici bəhs edən yaxşı bir vəsaitin olmaması təəssüf ki, proqramın istifadəsinin yaygılaşmasının qarşısında ən böyük maneədir. 

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Visual proqramlar

1) PİC mikrokontrollerləri proqramlaşdırma üçün Parsic 3.5.6 proqramı

Rəsmi səhifədə nümunələri: http://web.tiscali.it/parsicitalia/Pagina%206.htm?fbclid=IwAR1PBqU56xEkLTFIQrBIaw95bOP-LAmRtbKe0QwX_zRJzbqpCoKjQOH-XOo
https://www.hobbielektronika.hu/forum/modulrendszeru-grafikus-pic-programozas?pg=0&fbclid=IwAR0LWxQ68rr8h7SWhwfNA7QYjihTETyBCw5hu6UmDOuaiTXZHxSUhj3aGOE
Parsic 4: https://www.wattpad.com/685633851-visual-parsic-4

2) Arduinonu proqramlaşdırmaq üçün-Visuino 7.8.2 proqramı
Öyrənmək üçün:http://www.visuino.com.tr/index.htm

Ardublock

Öyrənmək üçün saytlar:http://cyberelektronik.com
Ardublocku yuklemek-http://duinoedu.com/arduinoaugmente-default.html?fbclid=IwAR2H5f74OepaT4zDGE1lHdsKGfQw1YXmYSEOPyDe1GTCmPtEZeJdEhlnMsc

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

PDF-i word-ə çevirmək

Yalnız ingilis dili üçün--- https://www.ilovepdf.com/pdf_to_word
Müxtəlif dillər üçün -- https://www.pdfhero.com/pdf-to-word.php

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Asinxron mühərrikinin faza dolağlarının başlanğıc və sonunu necə təyin etmək olar?

Bir elektrik mühərrikinin pasportunda məsələn, 220/380V olaraq yazılıbdırsa, bu elektrik mühərrikinin həm 220V şəbəkəyə(üçbucaq birləşmiş sxemlə) həmdə 380V(ulduz birləşmiş sxemlə) səbəkəyə qoşula bilməsi deməkdir. Ümumiyyətlə  asinxron mühərrikin stator dolağlarının sarğılarının altı sonluğu(koneç) vardır. QOSTA görə, asinxron mühərrikinin dolağları aşağıdakı kimi işarələnir:
1-ci faza, C1(başlanğıc)-C4(son)
2ci faza, C2(başlanğıc)-C5(son)
3-cü faza, C3(başlanğıc)-C6(son)

Şəkil 1. Asinxron mühərrikinin sarğılarının qoşulma sxemi.:

a-ulduz, b- üçbucaq,  c- mühərrikin sıxac qutusunda ulduz və üçbucaq birləşmənin həyata keçirilməsi

Şəbəkə gərginliyi 380V-sa, mühərrikin stator dolağlarə "ulduz" əlaqəsi sxeminə əsasən bağlanmalıdır. Eyni anda, bütün başlanğıclar(C1,C2,C3) və ya bütün sonlar(C4,C5,C6) ümumi bor nöqtədə qoşulmaldır. AB,BC,CA sarğılarının ucları arasına 380V tətbiq olunur. Hər fazada, yəni O və A, O və B, O və C nöqtələri arasındakı gərginlik kökaltı 3 dəfə az olacaqdır: 380/1,7= 220V

Stator dolağının faza çıxışlarının  təyin edilməsi(başlanğıc və son).
Mühərrikin stator sarğılarının çıxışlarında(ucları) metalik sıxıcı halqaları üçün adi standart şərti işarələr vardır. Yəni bu metalik halqalar üzərində fazaların adları və nömrələri qeyd olunur. Elə vaxt olur bu halqalar itir və ya pozulur. Bu zaman bu fazaların necə və hansı şəkildə sıralanmağı ehtiyac duyulur.Bu belə ardıcıllıqla təyin edilir.
iLK olaraq, test lampası köməyilə, ayrı ayrı faza dolağları və başlanğıc-son cütləri təyin edilir(Şəkil 2).

Şəkil 2. Yoxlama lampası ilə faza-cütlərinin təyin edilməsi(başlanğıc-son)

Mühərrikin stator dolağının 6 ucundan biri şəbəkənin 2 ci fazasına və yoxlama lampasının bir ucu şəbəkənin 3 cu fazasına digəri isə digər dolağlara toxundurulur. Test lampasının digər ucu, lampa işıqlanıncaya qədər stator dolağların qalan 5 ucuna sırayla toxundurulur. Lampa işıqlandıqda, şəbəkəyə bağlı iki ucun eyni fazaya aid olduğu anlamına gəlir.Dolağlar bir-birbirinə toxunmamalıdır. Faza cütləri lampayla təyin olduqcan üzərində işarələnməlidir. İndi bu cütlərdən hansının başlanğıc hansının son olduğunu təyin edək.

1. Transformasiya qaydası. Fazalardan cütlərinin birinə lampa qoşulur. Digər iki faza ardıcıl olaraq qoşulur və şəbəkəyə bağlanılır. Əgər bu iki faza, O nöqtəsində birinin şərti "sonluğu" digərinin şərti "başlanğıcı" ilə birləşdirilmiş kimi qoşulu olarsa, ∑Ф maqnit seli üçüncü dolağı kəsir və orda EHQ induksiyalandırır(Şəkil 3 a). Lampa kiçik közərməylə EHQ-ni göstərəcəkdir. Əgər lampa közərməzsə, 30-60V luq voltmetr istifadə edə bilərsiz.

Şəkil 3. Transformasiya qaydası ilə mühərrikin faza dolağlarının başlanğıc və sonlarının təyin edilməsi.

O nöqtəsində, məsələn şərti sonlu(şəkil 3.b) dolağların maqnit selləri biribirinə əks istiqamətdə yönələcəkdir. Ümumi sel sıfıra yaxın olacaq və lampa közərməyəcəkdir(voltmetr 0 göstərəcək). Bu halda, hər hansı bir faza aid ucların yeri dəyişdirilməli və təkrar qoşulmalıdır. Lampanın közərməsi vardırsa(voltmetrdə az da olsa gərginlik göstərirsə), uclar(sonluqlar) işarələnməlidir. Ümumi bir nöqtədə bir araya gələn uclardan birinə , H1(birinci fazanın başlanğıcı) işarəsi və digər ucada K3(və ya K2) işarəsi qoyun. K1 və H3(və ya H2) işarələrini H1 və K3 ilə müvafiq olaraq, ümumi düyünlərdə yerləşən(işlərin birinci hissəsi görüldüyü zaman bağlanan) uclara taxıllar.Üçüncü dolağın uyğunlaşdırılmış ucunu müəyyən etmək üçün, 3(b) şəkilində göstərilən sxemi yığıllar. Lampanı, artıq işarələnmiş çıxışların fazalarının birinə qoşullar.

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Ali Özdemir:Elektrik-Elektronika müəllimi, 53 Kitab müəllifi

Xoş o kəsin halına ki, həm sağlığında həm bu dünyada olmuyandan sonra belə, insanların qəlbində silinməz bir iz qoymuşdur. Ümumiyyətlə, hər bir insan bu dünyada bir missiya sahibidir. O, ona düşən missiyanı yerinə yetirib, xalqına və vətəninə xeyir vermək üçün əlindən gələni edir. Bu insanlardan biridə Türkiyə vətəndaşı olan Ali Özdemir hocadır. Mən(Səfa Məcidov) gənc olsamda, elektrotexnika və elektronika elminə zəhmətimin bahasına azda olsa bələd olmuşam. Son zamanlar, Türk dilində olan texniki kitablarla marağlandım və qarşıma ən çox Ali Özdemirin kitabları çıxdı. Bu insan istirahət bilmədən 23 il ərzində 56 kitab yazmış bir şəxsdir. Hardasa 30 kitabını Elektrik-Elektronika haqqında yazmışdır. Bu kitabların siyahısına http://www.aliozdemir.net saytından baxıb, ala bilərsiz.  Həqiqətən, bir kitabı yazıb başa çatdırmaq böyük məharətliklə yanaşı əziyyət tələb edir. Ali Özdemir müəllimin şəxsi saytından bu kitabları ala bilərsiniz. Mənim bu müəllimlə az-çox dostluqumda var. Çox xoşbəxt insanam belə bir böyük insanla ünsiyyət saxlaya bilmişəm. Türkiyə-Azərbaycan dedikdə, ağlıma iki dövlət bir millət anlamı gəlir. Yəni Ali Öz demir türk dilində  texniki kitab yazmaqla, o həm də azəri dildə təhsil almış şəxslərə yazdığı kitablarla böyük təkan verir. Kaş məndə xalqıma, vətənimə belə bir layiqli övlad olum. Və əlimdən gələni edərəm ki, belə bir şəxslərdən olum. Sizi Ali Özdemirin şəxsi həyatıyla və onun haqqında hazırlanmış reportajla tanış edirəm:


01.10.1968de Bolunun Kıbrıscık rayonunun Bölücekkaya Kəndində anadan olub. Öz növbəsində Bölücekkaya Kənd İbtidai Məktəbi, Kıbrıscık Orta Məktəbi, Bolu İzzət Baysal Sənaye Peşə Liseyi Elektrik bölümü, Mərmərə Universiteti, Texniki Təhsil Fakültəsi, Elektrik Müəllimliyi Fakültəsini bitirmişdir.
 1989-ci ildə bitirdiyi universitet təhsili sonrası Ədirnə Uzunkörpü Sənaye Peşə Məktəbində müəllim işləməyə başladı.
 1991-ci ildə Manisa Mərkəz Sənaye Peşə Liseyinə təyin oldu. 1995-ci ilə qədər bu məktəbdə çalışdıqdan sonra öz arzusu ilə Bolu İzzət Baysal Sənaye Peşə Liseyinə nəql oldu. 1998-ci ildə həmin məktəbin elektron hissəsi dirijorluğu təyin edildi. Bu məktəbdə vəzifə edərkən əlavə olaraq Abant İzzət Baysal Universiteti, Bolu Peşə Yüksək Məktəbi, Sənaye Elektron Proqramının bəzi dərslərini (xaricdən təhsil vəzifəlisi olaraq) verdi. Həftə sonları ECA Yurdsuzda Fondunun Boludakı Təhsil Mərkəzində elektronla əlaqədar olaraq açılan kurslarda tərbiyəvi olaraq vəzifə aldı.
 2006-ci ildə mütəxəssis müəllim adını qazandı.Elektrik, elektronika, kompyuter, avtomobil elektronika, iş təhlükəsizliyi, bədən dili, təsirli ünsiyyət, İngilis, şəxsi inkişaf, keyfiyyət və s ilə bağlı, Türkiyə miqyasında bölüşdürülməsi quruculuq 50dən çox kitabı var.
  Kitablarını qazanc ilə deyil, ölkənin elminə, mədəniyyətinə töhfə üçün dəyər qiymətinə satır.

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

İNJEKTOR VƏ KARBÜRATORUN İŞ PRİNSİPİ

Məlum olduğu kimi, müasir avtomobillərdə yanacaq qarışığı hazırlamaq üçün iki qurğu istifadə edilir: injektor və karbürator. İlk baxışda, hər iki aqreqatın iş prinsipi bir-birinə çox bənzəyir, ancaq karbüratorlu mühərriklərin sayı azalarkən, nədən injektorların sayı artmaqdadır? Bu halın əsas çatışmazlığı, işlənmiş qazların qarışığının Avropa standartlarına cavab verməməsidir. Karbüratorun ətraf üçün təhlükəsiz qarışığ hazırlaması çox mürəkkəbdir, bu səbəblə tarixi olaraq ilk yanacaq  qarışığıyla hazırlanmış avtomobillər bazarda daha azlıq təşkil edir. Ancaq ekoloji normalara cavab verməsi, sistemdəki tək fərq deyil. İnjektor ilə karbürator arasındakı fərqi və sürücü üçün daha yaxşı olanı anlamaq üçün, hər iki qurğunun iş prinsipinə baxmalıyıq.

İnjektor və karbüratorlu mühərrikinin iş prinsipi
"İnjektor" sözü, ingiliscə "inject" yəni püskürmə deməkdir. Deməli injektor- elektron tənzimləmə bloku tərəfindən idarəedilərək püskürtülür. Qurğunun çalışması dizel mühərriklərdə istifadəedilən sistemə bənzəyir: yanacaq birbaşa yanma kamerasına forsunkanın köməyilə püskürür. İşçi qarışığının hazırlanması dəqiq şəkildə tənzimlənməsi səbəbindən, çox markalı müasir avtomobil modelləri injektorlu istehsal edilirlər.
"Karbürator" fıransızca «Сarburation»sözündən gəlmişdir. Bu qurğu tərkibə və benzinin oktan ədədinə uyğun olaraq yanacağın və havanın payını bölərək öz korpusunun daxilində yanacaq qarışığını hazırlayır.  Oktan ədədi — göstəricidir, hansı ki, yanacağın partlayıcı dayanıqlığını xarakterizə edir, karbürator daxili yanma mühərriklərində tətbiq edilir (adətən benzin, dizel yanacağının və aviasiya ağ neftinin xarakteristikasıda istifadə olunmur). Alınan qarışığ sadəcə, yaranmış təzyiq fərqinə görə giriş kollektorundan(vpusknoy kollektor) sorulur.
Karbürator, mühərrikin dövr sayını analiz edə bilən datçiklərlə(verici) təchiz edilməmişdir, buna görə yanacaq qarışığının eyni "porsiyası" yanma kamerasına daxil olur olur buda, yüksüz(xalastoy) rejimin maksimum sürətdə hərəkətinə səbəb olur. Bu benzinin qeyri-rasional sərfiyyatına və böyük miqdarda zərərli işlənmiş qazların ekologiyaya  ziyan vurmasına gətirib çıxarar.                                Şəkil. Yanma kamerasında korbürator və injektor                             
İnjektorda belə mənfi cəhətlər yoxdur, çünki elektron blok daimi olaraq mühərrikin sürətini izləyər və benzin püskürməsini tənzimləyər. Yüksək dəqiqliyə görə, yanacaq ekonom olaraq sərf olunacaq və ətrafa minimum miqdarda zərərli işlənmiş qazlar çıxacaqdır. Bu qazlar Avropa standartlarına uğun olaraq icazə verilən qədərdən çox olmuyacaqdır.

Karbüratorun müsbət və mənfi cəhətləri
Karbüratorun əsas müsbət cəhəti qulluqu asandır. İşçi qarışığının tərkibini tənzimləmək üçün onun haqqında bəsit məlumatı oxumaq kifayətdir. Bu halda karbürator dəqiq bir şəkildə bir dəfə tənzimləndiyində uzun müddət problemsiz çalışa bilər. Yanacaq qarışığını təmir etmək üçün, vint açan(otverka) və qayka açarı kimi  kifayət bahalı alətlərə və cihazlara ehtiyac yoxdur. Bütün bu proseslər, avtoservisə müraciət etmədən qarajda ikən reallaşa bilər. İnjektor və karbürator arasında əhəmiyyətli bir fərq vardır, çünki injektordakı problemlərin düzəltilməsi(özümüzün təmiri) o qədər asan deyildir.

Karbüratorlu avtomobil, keyfiyyətsiz yanacaqla doldurula bilər, çünki hardasa kirə, çirkə bir o qədər həssas deyildir. Keyfiyyətsiz yanacaq istifadəsinin tək problemi , jiklyörün((mayelərin yaxud qazların işlənməsini qaydaya salmaq üçün cihaz) çirkdən, zibildən tıxanması ola bilər, ancaq asan təmizlənə bilər və ya üfürülə bilər..

                                                                 Şəkil. Sadə Karbürator Qurğusu

Karbürator aqreqatının əhəmiyyətli müsbət cəhəti mühərrik təsirinin güclü olmasıdır. Mühərrikin çalışma şəkli təkan(rıvok) olmadan sürətli şəkildə dəyişir. Karbüratorlu avtomobillə dik yolları çıxmaq-düşmək, palçığlı yollarda getmək asandır. Karbüratorun mənfi cəhətləri bunlardır:

işlənmiş qazlarda zərərli maddələrin tərkibinin artması;

tempratur fərqlərinə qarşı yüksək həssas;

benzinin qeyri rasional sərfiyyatı;

Karbürator etibarlıdır və qulluqu asandır, ancaq çatışmazlıqları çox əhəmiyyətldir və eynilə müsbət cəhətləridə.

İnjektorun müsbət və mənfi cəhətləri

İnjektorlu mühərrikin gücü karbüratorluyla müqayisədə 10% artırıla bilər. Xüsusi yanacaq püskürmə metodu, alışdırma bucağının düzgün tənzimlənməsi, sorma kollektorunun konstruksiyası- bütün bu faktorlar gücün artmasına imkan yaradır.

Əlavə olaraq, injektor sistemləri daha ekonomik karbüratordur. Elektronika, mühərrik sürətinə bağlı olaraq benzin miqdarını tənzimləyir. İdarəetmə blokunun dəqiq çalışmasından dolayı, daha az zərərli işlənmiş qazlar çıxacaq, çünki yanacaq qalığsız olaraq yanacaq(yanmayan yanacaq qalmaz).

                                                                   Şəkil . İnjektorlu mühərrik

İnjektorlu mühərriki qışda işə salmaq daha asandır, çünki isinməyə ehtiyac duymaz, sistem avtomatik olaraq çalışar və ətraf mühitin tempraturundan asılı deyildir. Konstruksiyalarında karbüratorlu avtomobillərdə olduğu kimi paylayıcı(tramblyor) yoxdur.

İnjektorun sayıla bilən mənfi cəhətləri:

Diaqnotikası və təmiri çətindir

Benzinin keyfiyyətinə həssasdır

Ehtiyyat hissələri çox bahadır

Hər nə qədər çatışmazlıqları olsa belə, qüsurları yox kimi bazarlarda hakimdirlər.

İnjektorla karbüratorun fərqi

İki yanacaq sistemi arasındakı fərqlərin siyasını göstərək:

İnkektor, karbüratorun əksinə olaraq, yanacaqın keyfiyyətinə həssasdır.

İnjektor karbüratordan daha gec xarab olur, ancaq təmiri daha bahadır

İnjektor karbüratordan daha ekonomikdir

İnjektor ekologiyaya karbüratordan zərərsizdir

İnkektor dəyişən tempraturlara həssas deyildir.

İnjektor yanacağı yanma kamerasına püskürər, karbüratordan gələn yanacaq qarışığı silindirə sorular(əmilər).

İnjektor və karbürator arasındakı fərq aydındır. Yanacaq ekonomikası və ekoloji standartlara cavab vermə, avtomobil istehsalçılarının injektorlu mühərrkikləri istifadə etməyə məcbur edir.

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

SİNXRON KOMPENSATORLAR

Yüksüz çalışma üçün nəzərdə tutulmuş sadələşdirilmiş konstruksiyalı sinxron mühərriki sinxron kompensator adlanır.

Elektrik enerjisinin əsas işlədiciləri, aktiv gücdən başqa, generatorlardan reaktiv güc də tələb edirlər. Maqnit sahəsini yaratmaq üçün böyük maqnitlənmə reaktiv cərəyanlar tələb edən işlədicilərin sırasına asinxron mühərriklər, transformatorlar, induksiya sobaları və başqalar aiddir.  Bununla əlaqədar olaraq paylayıcı şəbəkələr adətən geri qalan cərəyanla işləyir. Generatorla istehsal edilən reaktiv güc ən kiçik xərclərlə alınır. Ancaq generatorlardan reaktiv gücün ötürülməsi transformatorlarda və ötürmə xətlərində əlavə itkilərlə bağlıdır. Buna görə reaktiv gücün alınması üçün sistemin mərkəzi yarımstansiyalarında malik olan sinxron kompensatorların tətbiqi iqtisadi cəhətdən əlverişli olur. Sabit cərəyanla təsirlənmə nəticəsində sinxron mühərriklər  cos= 1-lə işləyə bilər  və bu halda şəbəkədən reaktiv güc sərf etmirlər, və işləçə vaxtı, çox təsirlənməylə şəbəkəyə reaktiv gücü verirlər. Nəticədə şəbəkənin güc əmsalı yaxşılaşır və onda gərginliyin və itkinin düşməsini azalır, həmçinin elektrik stansiyalarında işləyən generatorların güc əmsalı yüksəlir.

Sinxron kompensatorlar, şəbəkənin güc əmsalını kompensasiya etmək və işlədici yüklərinin cəmləşdiyi rayonlarda normal şəbəkə gərginlik səviyyəsinini qorumaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Sinxron kompensator - təsirlənmə cərəyanının dəyişməsiylə valında yüku olmuyan mühərrik rejimində işləyən sinxron maşındır. Artlq təsirlənmə rejimində, cərəyan gərginliyi qabağlayır,yəni bu gərginliyə görə tutum cərəyanıdır, təsirlənməmiş rejimdə cərəyan gərginlikdən geri qalır, buda induktiv rolu oynayır.  Belə rejimdə sinxron maşın kompensatora çevrilir —yəni reaktiv cərəyan generatoruna.

Sinxron kompensator normalda təsirlənmə iş rejimində şəbəkəyə reaktiv güc verir. Sinxron mühərriklər, intiqal sistemi yoxdur və işləmə şəklinə görə, yüksüz rejimdə işləyən sinxron mühərriklərdir. Bununla əlaqədar olaraq kompensatorları, istehlak yarımstansiyalarında qurulan kondensator batareyalarındakı kimi eyni hədəfə xidmət edir, həmçinin reaktiv güc generatoru adlandırırlar. İşlədici yüklərinin azalması vaxtı(məsələn,gecə), sinxron kompensatorlar, şəbəkədən induktiv cərəyan və reaktiv güc işlədirkən , təsirlənməmiş rejimdə çalışmalıdırlar, çünki bu halda şəbəkə gərginliyi artmağa başlayar və bu gərginliyi induktiv cərəyanla yükləmək lazım olar. 

Bunun üçün, hər sinxron kompensator, təsirlənmə sıxaclarının gərginliyinin sabit qalması üçün, təsirlənmə cərəyanının qiymətini tənzimləyən avtomatik təsirləndirmə və ya gərginlik tənzimləyici ilə təchiz edilirlər. Güc əmsalımı yaxşılaşdırmaq və buna görə cərəyan ilə gərginlik arasındakı bucağı φсв-dən φк-yə salmaq üçün reaktiv gücə ehtiyac vardır.

P — orta aktiv güc, Kvt; φсв — faza sürüşməsi, orta ölçülmüş güc əmsalı; φк — faza sürüşməsi, hansı ki, kompensasiyadan sonra alınmışdır; a — a, kompensasiya cihazlarını quraşdırmadan güc faktorunun mümkün artımını nəzərə almaq üçün hesablamalara daxil edilən 0,9-a bərabər olan bir əmsaldır. İnduktiv sənaye yüklərinin reaktiv cərəyanlarının kompensasiyasından başqa, sinxron kompensatorlar elektrik ötürücü xəttində lazımdır. Uzun ötürücü xətlərdə kiçik yüklənmələr vaxtı, xətdə tutum üstünlük təşkil edir, və onlar qabaqlayıcı cərəyanla işləyirlər. Bu cərəyanı kompensasiya etmək üçün, sinxron kompensator geriləmə cərəyanla işləməlidir, yəni, təsirlənməyən rejimdə işləməlidir..

Elektrik ötürücü xəttinin yüklənməsi vaxtı, elektrik enerjisinin işlədicilətin induktivliyi üstünlük təşkil edir, elektrik ötürücü xətti geriləmə cərəyanla işləyir. Bu halda sinxron kompensator qabaqlayıcı cərəyanla işləməlidir, yəni təsirlənmə rejimində işləməlidir.. Güc xətlərindəki yükün dəyişməsi, faza sürüşməsinə və reaktiv gücün dəyiməsinə səbəb olur və bu da xətdə gərginliyin dalğalanmasına səbəb olacaqdır. Bununla əlaqədar olaraq, tənzimləməyə ehtiyac olacaqdır. Sinxron kompensatorlar adətən rayon yarımstansiyalarında qurulur. Tranzist güc ötürücü xətlərinin sonunda və ya ortasında gərginliyi tənzimləmək üçün, gərginliyi dəyişmədən və ya mühafizəedəcək sinxron kompensatorlu yarımstansiyalar qurulur. Bu kimi sinxron kompensatorların çalışması avtomatikdir və bu səbəblə istehsal edilən reaktiv gücün və gərginliyin qiymətinin səlist avtomatik tənzimlənmə sistemi qurulur. Asinxron işə buraxmanın həyata keçirilməsi üçün, bütün sinxron kompensatorlar qütb sonluqlu(+ və -) işə salma dolağlarıyla təchiz edilirlər. Bəzi hallarda, birbaşa reaktorlu işə buraxmayla təchiz edilir.Bəzi hallarda, eyni val üzərində qoşulmuş işəburaxma fazalı asinxrol mühərriklərin köməyilə də güc kompensatorları istifadə edilir. Şəbəkəylə sinxronizasiya üçün, adətən öz-özünə sinxronlaşdırma metodu istifadə edilir. Sinxron kompensatorlar aktiv gücü yaratmadıqları üçün, onlar üçün statik sabitliyni itirmiş olur. Buna götə, generatorlar və mühərriklərdən də daha kiçik hava boşluğu ilə hazırlanırlar, aralığın kiçilməsi təsirləndirmə dolağını yaxşılaşdırmağa və maşının maliyətini azaltmağa yardımçı olur. Sinxron kompensatorun ümumi nominal gücü, təsirləndirmə cərəyanının maksimumum qiymətinə bağlıdır.  

Ardını oxu

Paylaş:    Facebook Twitter Google+ Stumble Digg