Saturday, May 6, 2023

Sizə 0.37 KVt-lıq 3 faz Ölçməni multimetrdə dəyişən gərginlik bölgüsünü seçərək aparmışam. Köndensator və xətt-dolaq arası gərginlikəri və tətbiq etdiyim gərginlikləri təqidim edirəm.

Bu ölçmələrdən açıq aydən görünür ki, mühərrikin dolağları arasına az gərginlik tətbiq olunubdur(380 əvəzinə) əlbəttə ki mühərrik öz tam gücü ilə çalışa bilməz. Nəzər yetirsəniz dolaqlar arası fərqli gərginlərin tətbiq olunduqları haqqında da bir düşünün. Mühərrikə belə gərginlik tətbiq etmək əslində yol verilməzdir. Əlbəttə ki, mühərik enerji israfına yol açacaq(valına oturmuş yükdən asılı olaraq). Əslində bu mühərrik 3 fazlı olduğundan hər bir dolağına xətt gərginlikləri bir-birindən 120 dərəcə sürüşmə ilə tətbiq olunmalıydı. Əks təqdirdə mühərrikin statorunda fırlanan maqnit sahəsi əmələ gəlməyəcəkdir. Ancaq 1 fazlı mühərrikdə bu sürüşməni süni şəkildə kondensator vasitəsilə ilə yaradıblar. Mühərrikin şansı yaxşı gətirib ki, valında az mexaniki güclü nasos oturub, yoxsa çoxdan sıradan çıxmışdı. Məsələn 3 kvt mühərriki bu üsulla çalışdırsalar o ancaq 1 kvt qədər öz performansını göstərə bilər.Və onu da qeyd edim ki, bu mühərrik uçbucaq birləşməlidir, ulduz da da birləşə bilər. Ən çox istifadə olunan tip ulduz birləşməli tipdir. Mühərrikin valının fırlanma istiqaməti kondensatorun hansı dolaqlar arasına qoşulmasından asılıdır.

Üç fazlı asinxron mühərrikini 1 fazada işlətdikdə təbii ki vektor diaqramı da 120 bir-birinə nəzərən sürüşmüş şəkildə yox, 90 dərəcə bir-birinə nəzərən sürüşmüş olacaqdır, bu o deməkdir ki, mühərrikdə fırlanma səlist alınmır. Sanki ard-arda təkanda maqnit sahəsi fırlanmış olur. Təqdim edirəm:

Ardını oxu

Paylaş: Facebook Twitter Google+ Stumble Digg

Wednesday, January 11, 2023

Elektrik tutumu və kondensator

By Səfa Məcidov January 11, 2023 Elektrotexnikanın əsasları

Müəyyən qablarda mayeləri və müəyyən quruluşlarda istiliyi toplayıb saxlamaq mümkün olduğu kimi, elektriki də müəyyən yerdə toplamaq, yəqin ki, mümkün olan bir şeydir. Elektrik miqdarının toplanmasına imkan verən cihaza kondensator deyilir.

Elektrik miqdarını toplamağın müəyyən texniki əhəmiyyəti vardır, ona görə də indiki texniki cihaz və aparatların çoxunda elektrik kondensatorlarına rast gəl-mək olur.

Elektrik miqdarı kondensatorlarda toplanılır, konden-satorlar isə telefon, radioqəbuledici və televizor kimi zərif aparatlarda olduğu kimi zavodlarda da tətbiq olunur.

Kondensatorda toplanan elektrik miqdarı, hər şeydən əvvəl, kondensatorun elektrik tutumundan asılıdır.

Elektrik tutumu müəyyən qurğuda toplanan elektrik miqdarının həmin qurğuya tətbiq edilən gərginliyə olan nisbətinə deyilir və C ilə işarə olunur.

Elektrik tutumu, ümumiyyətlə, gərginliyin bir volt artırılması zamanı qurğuda toplanan elektrik yükünün nə qədər artmasını göstərən anlayışdır.

Elektrik tutumu vahidi (1.25) düsturuna əsasən, elektrik yükü (Q) və gərginlik (U) vahidləri vasitəsilə tapılır. Elektrik yükü kulon, gərginlik isə volt vahidləri ilə ölçüldükləri üçün bunların nisbətinə, yəni tutum vahidinə farad adı verilmişdir. Buradan

Bir farad elə bir qurğunun tutumuna deyilir ki, ona tətbiq olunan gərginliyi bir volt artırdıqda, toplanan elektrik miqdarı da bir kulon artmış olsun.

Ümumiyyətlə, bir farad cox böyük və buna görə də, praktika üçün əlverişsiz bir vahiddir. Bu səbəbdəndir ki, tutumu ölçmək üçün faradın kiçik hissələrindən, daha doğrusu, faradın milyonda biri olan mikrofaraddan (1 mk F=10^-6F) və faradın milyon milyonda biri olan pikofaraddan (1 mk F=10^-12F) istifadə olunur.

Kondensator deyəndə xəyalınıza çox da mürəkkəb bir qurğu gəlməsin, kondensator çox sadə bir elektrik aparatıdır. Əgər iki keçirici vərəq arasında bir lay dielektrik qoyulursa və lazımi şəkildə bərkidilirsə, nəticədə bir kondensator alınmış olur.

Demək, elektrik tutumu, vahid potensiallar fərqinə düşən, və ya vahid potensiallar fərqi tərəfindən keçirici-lərdə toplanan elektrik miqdarına deyilir.

Yuxarıdakı (1.25) tənliyi elektrik tutumunun vahidini təyin etməyə imkan verir:

Bu vahid Farada (F) adlanır və qiymətcə çox böyük olduğu üçün təcrübədə bunun milyonda birinə bərabər olan mikrofarada (mkF) işlədilir.

Son zamanlar zəif cərəyanlar texnikasında daha kiçik tutumlar işlədildiyi üçün mikrofaradın da milyonda birinə rast gəlmək olur. Belə vahidə pikofarad (pF) deyilir və

(1.28) kimi yazılır.

Tutumun mütləq vahidlər sistemindəki vahidi santimetrdir.

1 F = 9 10¹¹ sm

Bir santimetr, göründüyü kimi, faraddan olduqca kiçik vahiddir.

Dielektrik mühit vasitəsilə bir-birindən ayrılmış iki keçiricidən təşkil olunmuş quruluşa kondensator, keçiricilərin hər birisinə isə kondensator vərəqləri deyilir.

Kondensatorlar öz-özünə əmələ gəldiyi kimi çox vaxt süni surətdə müəyyən hesablama üzrə də əmələ gətirilir.

Belə kondensatorda tutumun hansı faktorlardan asılı olmasını tapmaq üçün bir qədər təxminiliyə yol verməliyik. Əvvəlcə, vərəqlərin uclarında elektrik sahəsinin pozulmasını nəzərdən ataq və elektrik sahəsini hər yerdə bircinsli qəbul edək. Burada əgər vərəqlər üzərindəki elektrik sıxlığ ilə işarə edilərsə, o zaman hər vərəqdə ümumi elektrik miqdarı

tapılır. Həmin formulada - kondensatorun vərəqinin sahəsi; d - iki vərəq arasındakı məsafə; - boşluğun dielektrik əmsalıdır.

Alınan formuladan göründüyü kimi, yastı kondensatorun tutumu vərəqlərin materialından asılı olmayıb, onların ancaq böyüklüyündən, onlar arasındakı dielektrikin cinsindən və qalınlığından asılıdır. Elektriklənmiş keçiricilərin formasından asılı olaraq, kondensatorlar silindrik, sferik və başqa şəkillərdə ola bilər.

Ardını oxu

Paylaş: Facebook Twitter Google+ Stumble Digg