118. Ex e avadanlıq hansı standarta əsasən istehsal olunur?
- IEC 60079-7
119. Avadanlığı Ex e metodu ilə qoruma deyəndə nə başa düşürsünüz?
- təhlükəsizliyi artırılmış avadanlıq, qığılcımsız və yüksək səth temperaturu yaratmayan avadanlıq
120. Ex e metodu ilə hansı avadanlıq və komponentləri qoruyurlar?
- vint burma(twisting-surety) ilə və özü-sıxan(self-securing) klemmalı(terminal)
121. Ex e avadanlıqlar yalnız hansı zonalarda istifadə edilə bilər?
- zona 1, zona 2
122. Təhlükəli zonalarda quraşdırılan Ex e naqil və ya kabel terminallarının təhlükəsizliyini qorumaq üçün hansı tədbirlər görülür?
- qığılcım və istilik yaratmayacaq şəkildə olmalıdır
- mütləq sertifikatlı kabellərdən istifadə etmək lazımdır
- terminala daxil olan kabel möhkəm sıxılmalıdır
- saddle clamp tipli terminalların yaylı şayba(spring washer) ilə sıxılması vacibdir
- solid tipli kabel(elastik olmayan, bir telli) saddle clamp tipli terminala U şəklində daxil olaraq bərkidilməldir, solid tipli kabelə sonluq(lug) keçirmək olmaz.
- stranded(çox telli) kabellər twisting-surety terminala mütləq ferrule sonluğu ilə girməlidir, sandle clamp terminala isə ring və fork tipli sonluqlarla girməlidir.
- terminallarda alüminium kabeldən istifadə etmək qəti qadağandır
- bir terminala iki kabel daxil etmək olmaz(istisnalar hər zaman var). -əgər iki kabelin bir terminal nöqtəsinə bərkidilməsi tələb olunursa, o zaman bu tip quraşdırmalar üçün xüsusi nəzərdə tutulmuş sonluqdan istifadə etmək lazımdır.
-terminallar mütləq yük cərəyanına görə seçilməlidir
-şəkildə göstərilmiş doğru və səhv quraşdırmaya diqqət yetirin(tigt-sıxılmış, loose- boş)
123. Terminallarda(klemma) və ya elektrik-elektonika elementlərində air paths(hava yolu) və creepage path(sızma yolu) nədir?
- air paths(və ya clearance): iki keçirici metal terminal(çıxış) hissələr arasındakı ən qısa hava məsafəsi
- creepage paths: iki keçirici metal terminal(çıxış) hissələr arasındakı qalan izolyasiya(qeyri-metal, sintetik) səthinin ən qısa məsafəsi
124. Creepage paths ilə air paths-ın gərginliyə görə uzunluq cədvəli necədir? Çox vaxt, creepage path məsafəsi, air path məsafəsindən çox götürülür.
- Eyni terminalda bir neçə kabel bağlanılır, bəzən bu kabellər fərqli-fərqli gərginlikləri daşıdığı üçün bir-birindən ayrılmış şəkildə sıxılırlar. Bunu elmi izah etmiş olsaq belə deyərdik: bəzən tələb olunan air paths və creepage path uzunluqlarını qarşılamaq üçün Ex e terminalları arasına ayrılma divarları tətbiq olunur.
126. Ex e terminalları yoxlayarkən əsasən nəyə diqqət yetirmək lazımdır?
- ayrılma divarının(sınma varsa) və məsafəsinin düzgünlüyünə
- terminalın izolyasiya səthinin təmizliyinə(çünki toz və kir keçiricicidir). Bu sadalananlar varsa, artıq o Ex e qəbul edilmir.
- qutunun orginala uyğun quraşdırılmasına
- Gasket(ara qat)-in sağlam olması və yağlı olmasına, rütubətsiz olmasına
127. Kabelin Ex e terminala bağlanmasında əsas yanlışlıqlar nələrdir?
- kabelin düzgün soyulmaması( cərəyan keçirən hissənin normadan böyük olması, və ya kiçik olması). Cərəyan keçirici hissənin həddən çox uzun olması, air path-ın azalmasına gətirər.
- kabelin izolyasiya örtüyünün terminalın içində sıxılması
- boş kabelin boş və yerləbirləşmə terminal sıxaclarına bağlanmaması
- izolent ilə izolyasiya
- boş terminalların sıxılmaması
128. Ex e terminalı minimum hansı IP dərəcəli qutuya yerləşdirilməldir?
- IP54
129. Ex e tipli zəncir terminallar(chain terminals)-da darağ(interconnection-özaralarında əlaqələndirmə) istifadə edilmişsə, o zaman necə quraşdırılma necə aparılmalıdır?
- darağ istifadə olunmuş terminal ilə darağ istifadə olunmayan terminal arasında seqreqasiya(ayırıcı) divar qoyulmalıdır. Bu divar end cover, end clamp da adanır.
130. Ex e mühafizə örtüklərinin(qutu) giriş(içəri) qoruma sinifləndirmə cədvəli ?
| İzoyasiyasız aktiv hissələr | Yalnız izolyasiyalı aktiv hissələr |
Ventiliyasiyasız və ya rütübət drenajı olmadan | IP54 | IP44 |
Ventiliyasiyalı və ya rütubət drenajlı | IP44 “X” sertifikat nömrəli | IP24 “X” sertifikat nömrəli |
131. Ex e mühafizə örtüklü qutuda nə etmək qadağandır?
- istehsalçının kabel glandı üçün açdığı dəlikdən əlavə gland dəliyinin açılması
- Bu qutunun içində Ex e olmayan avadanlıq yerləşdirmək
- Ex e olmayan glanddan istifadə edilməsi, glandın IP-si örtüyün IP-si ilə eyni olmaması
132. Kabel glandda IP54 hermetik sinif şərti(IP şayba qoymadan) nə zaman ödənilir?
- kabel gland 6 mm rezvadan-dan az olmayaraq vintlənmişsə, IP şaybanı qoymaqda olar, qoymamaqda
133. Kabel glanda nə zaman əlavə IP şayba qoyulmalıdır?
- glandın yivi 6 mm-dən azdırsa.
134. Yerləbirləşdirmə tag-ı yalnız hansı yivli glandlarda istifadə edilə bilər?
- metrik
135. Konik NPT yivli glandlarda nə üçün earth tag istifadə oluna bilməz?
- glandın çiyni(burtiki və ya shoulder) səthə sərt şəkildə sıxılmadığı üçün
136. Kabel glandının muftası(cable gland sleeve) nə üçün istifadə olunur?
- glandın üstünü oksidləşmədən qoruyur(lakin yağış, yağmur olmayan yerlərdə, çünki, şitin altına toplanmış su muftanın içinə yığıla bilər bu da zirehin karroziyalaşmasına gətirər.)
137. Partayış zonalarında quraşdırılmış şit və ya qutu(ölçü və elektrik)-larda nəfəslik(breather) nə üçündür?
- nəmişlikdən yaranan kondensatın toplanmasının qarşısını alır, toplansa belə kondensat onun vasitəsilə xaric olar, qutunu ventiliyasiya edir. Zona 1 və 2 də istifadə olunur. Ex d və Ex e tipli olurlar.
138. Partayış zonalarında quraşdırılmış şit və ya qutu(ölçü və elektrik)-larda axın tıxacı(drain plug) nə üçündür?
- nəfəslik quraşdırılması mümkün olmuyan yerlərdə, toplanmış kondensatı vaxtında boşaltmaq üçündür
139. Ex e metodu ilə mühafizələnmiş mühərriklərin özəlliyi nədir?
- bu mühərriklərdə qığılcım və yüksək temperatur olma ehtimalı minimuma endirilmişdir. İçindəki dolağlara xüsusi tip yüksək temperatura dözümlü izolyasiya lakı hopdurulmuşdur. Vertikal quraşdırmalarda, ventiliyasiya yerindən içəri yad cisim daxil olmaması üçün, bu mühərriklərin üstündə kolpak(cap) quraşdırılır. Həm mühərrikin özü həm də, terminal qutusu Ex e mühafizəli olur. Bu mühərriklər fasiləsiz çalışmaya uyğun konstruksiyalanıb, tez-tez start-stop rejimlər üçün nəzərdə tutulmamışdır.
140. Rotor valı ilişdiyi(kilidlənərsə) vaxt ərzində elektrik mühərrikində hansı anormal risklər yarana bilər?
- nominal cərəyandan 6-8 dəfə böyük olan cərəyan yaranar
- statorun(dolağ) ifrat qızması
- ventiliyasiyanın dayanması(soyuma getmir)
- rotor çubuqlarından keçən cərəyan əhəmiyyətli dərəcədə artar, həmçinin temperatur da
141. Ex e mühərriklərdə rotor ilişməsindən dolayı, stator və rotorda yüksək temperatur yaranmasının qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
- Ex e mühərriklərində lövhəcik üzərində göstərilmiş tE(tripping time) zaman ərzində mühərriki elektrik enerjisindən ayırmaq lazımdır. Bu proses, istilik-artıq yüklənmə(thermal overload) relesi vasitəsilə yerinə yetirilir. Rele üzərində tE -ni mühərrik üzərində göstərilmiş zamana görə sazlamaq lazımdır. İstilik ifrat yüklənmə, mühərrikin nominal cərəyanına görə sazlanmalıdır.