Kabellər üçün gərginlik düşgüsünün hesablanması(Voltage Drop Calculation for Cables)

 

1. Sual: Voltage drop nədir?
   Cavab: Kabelin müqaviməti (R) və tam müqaviməti və ya reaktansı (X) səbəbilə yaranan gərginlik itkisidir.

2. Sual: Voltage drop nəyə təsir edir?
   Cavab: Elektrik mühərriklərin fırlanma momentinə, lampaların parlaqlığı və elektron cihazların işləməsinə mənfi təsir edir.

3. Sual: IEC standartına görə qəbul edilən maksimum voltage drop nə qədərdir?
   Cavab:

   • İşıqlandırma: 3% (public utility), 6% (private supply).

   • Ümumi yük: 5% (public), 8% (private).

4. Sual: Voltage drop hesablamasında hansı düsturdan istifadə olunur?
   Cavab:

   $$\text{<span style="font-family: times;">Voltage Drop</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">I</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">Z</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">L</span>}$$

   Burada:

   • $I$: Cərəyan (A),

   • $Z$: Kabelin tam müqaviməti və ya impedansı (Ω/m),

   • $L$: Kabelin uzunluğu (m).

5. Sual: Kabel kataloqunda voltage drop necə göstərilir?
   Cavab: mV/A·m (millivolt per ampere per meter) şəklində verilir.

6. Sual: 75 HP elektrik mühərrikinin cərəyanı necə hesablanır?
   Cavab:

   $$\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">I</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">1.5</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\text{<span style="font-family: times;">HP</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">1.5</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">75</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">112.5</span>}\text{<span style="font-family: times;">\hspace{0.17em}</span>}\text{<span style="font-family: times;">A</span>}$$

7. Sual: 3×70 mm² + 1×35 mm² kabelin voltage drop dəyəri necə tapılır?
   Cavab: Kabel kataloqundan 0.524 mV/A·m götürülür.

8. Sual: Faktiki voltage drop necə hesablanır?(L=120)
   Cavab:

   $$\text{<span style="font-family: times;">VD</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">0.524</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">10</span>}}^{<span\; style="font-family:\; times;">-</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">3</span>}}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">112.5</span>}<span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">120</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">7.074</span>}\text{<span style="font-family: times;">\hspace{0.17em}</span>}\text{<span style="font-family: times;">V</span>}$$

9. Sual: Voltage drop faizlə necə ifadə edilir?
   Cavab:

   $$\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">\%</span>}\text{<span style="font-family: times;">VD</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span><span\; style="font-family:\; times;">(</span>\frac{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">7.074</span>}}{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">380</span>}}<span\; style="font-family:\; times;">)</span><span\; style="font-family:\; times;">\times </span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">100</span>}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">1.86</span>}\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">\%</span>}$$

10. Sual: 1.86%  dəyəri IEC standartına uyğundurmu?
    Cavab: Bəli, 5%-dən azdır (ümumi yük üçün icazə verilən hədd).

11. Sual: Voltage drop necə azaldıla bilər?
    Cavab:

    • Kabelin en kəsik sahəsini artırmaq (↑A → ↓R).

    • Paralel kabellər istifadə etmək (↓Req).

    • Məsafəni azaltmaq (↓L → ↓R).

    • Power factor correction (kondensator bankaları).

12. Sual: Kabelin en kəsik sahəsi 2 dəfə artarsa, voltage drop necə dəyişər?
    Cavab: Yarıya enər ($R=\rho \frac{L}{A}$).

13. Sual: 2 paralel kabelin ümumi müqaviməti necə hesablanır?
    Cavab:

    $${\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">R</span>}}_{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">e</span>}\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">q</span>}}<span\; style="font-family:\; times;">=</span>\frac{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">R</span>}}{\mathrm{<span\; style="font-family:\; times;">2</span>}}$$

14. Sual: Power factor correction voltage drop-a necə təsir edir?
    Cavab: Reaktiv gücü kompensasiya edərək X reaktansının təsirini azaldır.

15. Sual: Elektrik motorların start anında voltage drop limiti nə qədərdir?
    Cavab: IEC standartına görə müvəqqəti artımasına icazə verilir (məs. 15%)

16. Sual: Transformatorlarda yüksək inrush cərəyanı voltage drop-u necə təsirləndirir?

17. Cavab: Qısa müddətli yüksək itki yarana bilər, lakin cihaz standartlarına uyğun olmalıdır.

18. Sual: Voltage transientlər (keçici proseslər) nədir?
    Cavab: Yükün qoşulması/açılması zamanı yaranan qısa müddətli gərginlik dəyişmələri.

• Sual: Voltage drop hesablamasında line-to-line və line-to-neutral gərginlik fərqi nədir?
  

  Cavab:
  3-fazalı sistemdə: Line-to-line (380V) istifadə olunur.
  1-fazalı sistemdə: Line-to-neutral (220V) istifadə olunur
  
  20.Sual: Kabel seçərkən ən çox nəyə diqqət etməli?                                               Cavab: Voltage drop limiti və cərəyan daşıma qabiliyyəti (ampacity).

19. Sual: Uzun məsafəli kabellərdə əsas problem nədir?
    Cavab: Yüksək voltage drop (həlli: en kəsik sahəni artırmaq və ya güclü transformator seçmək).

20. Sual: Voltage drop hesablamasında diversity factor nədir?
    Cavab: Bütün yüklərin eyni anda işləməməsini nəzərə alan əmsal (adətən 0.6-0.7).

21. Sual: NEC standardında ofis üçün lighting yükü neçə V·A/m²-dir?
    Cavab: 20-40 V·A/m² (normal işıqlandırma üçün).

22. Sual: HVAC sistemləri üçün voltage drop limiti necə seçilir?
    Cavab:

    • Normal AC: 50-70 V·A/m²,

    • Mərkəzləşdirilmiş HVAC: 100-120 V·A/m².

24. Sual: Elektrik mühərrikinin giriş gərginliyi 400V-dan 380V-a düşərsə, nə baş verər?
    Cavab: Moment $V^2$ ilə azalacaq (təxmini 10% azalma).

25. Sual: Kabelin reaktansı (X) nədən asılıdır?
    Cavab: Kabelin induktivliyindən ($X_L=2\pi fL$).

26. Sual: Mis (copper) və alüminium kabellərdə voltage drop fərqi nədir?
    Cavab: Alüminiumun xüsusi müqaviməti daha yüksəkdir → daha çox voltage drop.

27. Sual: Voltage drop hesablamasında power factor niyə vacibdir?
    Cavab: Aşağı PF(cos f)-də reaktiv cərəyan artır → daha çox itki.

28. Sual: Transformator seçimində voltage drop necə nəzərə alınır?
    Cavab: 80% yükləmə qaydası ilə (0.8 əmsalı tətbiq edilir).

29. Sual: Voltage drop limiti keçərsə, sistemdə nə baş verər?
    Cavab: Cihazların performansı aşağı düşər (motorlar yavaşlayar, işıqlar zəifləyər).
    
    Suallar aşağıdakı videodan götürülüb.