Dəyişən siqnalların əsas xarakterisitikası

bySəfa Məcidov •

 Dəyişən siqnalların əsas xarakterisitikası

Zamandan asılı u(t) funksiysmdan ibarət dəyişən siqnal Furye sırası şəklində belə yazılır: u(t) Uo+ Ulmaxcos(a>ot (piU2та:Р'аЗі('2 0)ot (рз)^ + U3maxcos(3 C0ot- (p3)+ • • • burada a>o=27rfo; др, (p2, (рз, - ayrı-ayrı harmonikalarm ilkin fazası; Ulmax, U2max, С^тах-оп1апп amplitudlarıdır. Qalan kəmiyyətlərin təyini yuxarıda göstərilmişdir. Qeyd edildiyi kimi, Furye sırasının mənası odur ki, funksiya əsas tezlikdən 1,2,3... və к dəfə çox tezliyə malik, ilkin fazalı və müəyyən amplitudlara malik sinusiodal rəqslərin cəmi kimi təsvir edilə bilər. Bu cəmin hər toplananına harmonika, əsas tezlikli (ap) rəqslərə 1-ci harmonika, co2 tezlikli rəqslərə 2-ci harmonika və s. deyilir. Uk max qiymətlər toplusuna amplitud spektri, (pı- kəmiyyətlər toplusuna faza spektri deyilir. Çox vaxt amplitud spektri böyük maraq kəsb edir və onu qısa olaraq spektr adlandırırlar (şəkil 1.3). Şaquli parçaların uzunluğu müvafiq amplitudlara uyğun gəlir, onlara spektral xətlər deyilir.
Şəkil 1.3. Spektrin təsviri Yuxarıdakı ifadədən görünür ki, cəm sonsuz sıradan ibarətdir - spektr sonsuzdur. Bucaq sürətinin (со) artması ilə harmonikalarm amplitudları azaldığından yüksək tezliklər rəqsləri nəzərə almır və siqnalın spektrini məhdudlaşdırırlar. Məhdudlaşmış spektrin yerləşdiyi tezlik intervalma spektrin eni deyilir. Spektrin məhdudlaşdırılması elə aparılır ki, siqnalın təhrifi verilmiş həddə olsun, başqa sözlə siqnalda olan məlumat itirilməsin. Baxılan siqnalın həm də gərginliyin orta, orta düzləndirilmiş, effektiv və amplitud qiymətləri ilə xarakterizə olunur: ,л-т .л Ok v - V 1S’. £\ = -----j" V ЧѴ Gərginliyin orta qiyməti yuxarıdakı ifadədə Uo qiymətinə uyğun gəlir və siqnalda sabit toplananin olduğunu göstərir. Gərginliyin orta düzləndirilmiş qiyməti siqnalın həm amplitud, həm də faza spektri ilə müəyyən edilir və müxtəlif düzləndirici qurğuların işini xarakterizə edir.
Əgər siqnalda sabit toplanan yoxdursa onda orta düzləndirilmiş gərginliyin müsbət və mənfi yarımdalğaları bərabər olur. Effektiv (təsiredici) qiymət gərginliyin orta kvadratik qiymətidir: = -----j------ Bu gərginlik yalnız siqnalın amplitud spektri ilə müəyyən edilir və faza spektrindən asılı olmur. O, elektrik prosesinin gücünü xarakterizə edir və istilik təsirinə görə sabit siqnallara ekvivalentdir. Müsbət və mənfi yarımdalğalarm effektiv qiymətləri ümumi halda bərabər olmaya da bilərlər və bir- biri ilə aşağıdakı asılılıqla bağlıdır: f\î=(f\î-)3+(nî)3 Gərginliyin amplitutd (pik) qiyməti Umax=max u(t) həm amplitud, həm də faza spektrindən asılıdır. O həm müsbət U+max, həm də mənfi U~max yarımperiodlar üçün təyin edilə bilər. Bunlar da ümumi halda bir-birinə bərabər ola bilər. Siqnalın sinusiodal formadan fərqlənməsi harmonika- lar əmsalı Kn və ya qeyri-xətti təhriflər əmsalı ilə qiymətləndirilir: M M Uı və Uk uyğun olaraq 1-ci və Ucı harmonikalarm effektiv gərginlikləridir. Kh və Кт bir-biri ilə belə əlaqədardır:
Dəyişən siqnalın u(t) effektiv qiymətini həm də 1-ci harmonikanm effektiv qiyməti və harmonika əmsalı vasitəsilə ifadə etmək olar:

Mənbə: Elektronika 1, R.T. Hümbətov

Tags
Previous Post Next Post
Share to other apps
Copy Post Link

Contact Form