Aktivlərin kritikliyi təhlili nədir?
İlk öncə aktiv deyəndə cihaz, avadanlıq, qurğu və xülasə inventarlar nəzərdə tutulur.
Aktivlərin kritikliyi təhlili — müəssisədəki avadanlıqların və sistemlərin vaciblik dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün aparılan qiymətləndirmə və araşdırmadır.
Başqa sözlə, bu təhlil aşağıdakı suala cavab verir:
➡️ “Zavod və ya istehsalat sahəsində ən kritik (ən vacib) avadanlıqlar hansılardır?”
Niyə kritiklik təhlili aparmaq lazımdır?
Bu təhlilin aparılmasının əsas səbəbi odur ki, siz müəssisənizdə etibarlılıq (reliability) və ya inkişaf etmiş texniki xidmət proqramı (advanced maintenance program) tətbiq etmək istədikdə, çoxlu sayda məlumat və göstəriciləri idarə etməli olursunuz.
Məsələn, hər bir avadanlıq üçün aşağıdakı göstəriciləri izləmək lazımdır:
Orta dayanma müddəti (Mean Downtime)
Nasazlıqlar arası orta vaxt (Mean Time Between Failures – MTBF)
Təmirə sərf olunan orta vaxt (Mean Time To Repair – MTTR)
Texniki qulluq arası orta vaxt (Mean Time Between Maintenance) və s.
Bundan əlavə, hər bir avadanlıq üzrə detallı nasazlıq təhlili, xüsusən də Nasazlıq Növləri və Təsirlər Təhlili (Failure Modes and Effects Analysis – FMEA) aparmaq lazımdır.
Bu qədər geniş və kompleks işin bütün avadanlıqlara eyni anda tətbiqi mümkün deyil.
Əks halda, texniki xidmət şöbəsi informasiya yükü altında qalacaq və idarəetmə çətinləşəcək.
Ona görə də ilk addım kimi müəssisədə ən kritik (vacib) avadanlıqların müəyyənləşdirilməsi vacibdir.
Etibarlılıq proqramları və ya digər inkişaf etmiş texniki xidmət modelləri ilk növbədə həmin kritik avadanlıqlara tətbiq edilməlidir.
Kritiklik təhlili sizə imkan verir ki:
Avadanlıqlarınızı əhəmiyyətinə görə qruplaşdırasınız;
Texniki xidmət proqramlarını və resursları ən vacib avadanlıqlara yönəldəsiniz.
Ən yaxşı təcrübəyə görə, ən kritik 20% avadanlıq üzərində inkişaf etmiş texniki xidmət proqramı tətbiq olunur.
Hətta müəssisədə bu analizlə əhatə olunan sistemlərin faizi özü də performans göstəricisi (KPI) kimi qəbul edilir.
Beləliklə, kritiklik təhlili istənilən etibarlılıq proqramının və ya inkişaf etmiş texniki xidmət sisteminin ilkin mərhələsi və əsas şərtidir.
Kritiklik təhlili necə aparılır?
Ən sadə formada kritiklik təhlili aşağıdakı ardıcıllıqla yerinə yetirilir:
1️⃣ Avadanlıqların siyahısının hazırlanması.
Bütün avadanlıqlar və onların identifikasiya nömrələri qeyd olunur.
2️⃣ Hər bir avadanlığın nasazlıq ehtimalının (probability of failure) qiymətləndirilməsi.
Bu ehtimal ya riyazi modellərlə, ya da nasazlıq məlumatlarına əsasən müəyyən edilir (məsələn, ildə neçə dəfə nasazlıq baş verib).
3️⃣ Nasazlığın təsirinin (failure impact) qiymətləndirilməsi.
Bu təsir aşağıdakı formalarda ifadə oluna bilər:
Maliyyə itkisi (istehsal itkisi, dayanmalar, məhsuldarlıq azalması),
Təhlükəsizlik riski (Safety Impact),
İstismat və ya əməliyyat təsiri (Operational Impact).
4️⃣ Prioritet nömrəsinin hesablanması.
Hər bir avadanlıq üçün nasazlıq ehtimalı × təsir dərəcəsi əsasında prioritet göstəricisi (priority number) hesablanır.
Nəticədə, həm nasazlıq ehtimalı, həm də nasazlığın təsiri yüksək olan avadanlıqlar ən kritik kimi müəyyən edilir.
Bu sadə model müxtəlif müəssisələrdə fərqli formada genişləndirilə bilər.
Bəzi şirkətlər öz daxili tələblərinə uyğun olaraq əlavə faktorlar əlavə edə və ya bəzilərini çıxara bilərlər.
Əgər şirkət bu prosesi standart çərçivədə aparmaq istəyirsə, beynəlxalq standartlara da istinad edə bilər.
Məsələn, ABŞ Hərbi Standartı — MIL-STD-1629,
nasazlıqların növləri, təsirləri və kritikliyinin təhlilinə (FMECA) dair tam metodoloji əsas və şablon təqdim edir.
Bu standart, kritiklik təhlilinin aparılması üçün tam prosedur və format təklif edir.
Əgər müəssisə öz prosedurunu hazırlamaq istəmirsə, bu kimi beynəlxalq standartlardan istifadə edə bilər.
Beləliklə, kritiklik təhlili texniki xidmətin planlaşdırılmasında və resursların səmərəli idarə edilməsində əsas başlanğıc nöqtəsi sayılır.