İNSAN BƏDƏNİNDƏN ELEKTRİK ALMAQ

İnsan orqanizmi həyati funksiyalarını yerinə yetirmək üçün elektrokimyəvi enerji sistemi istifadə edir. Orqanizmimizin elektriklə işləyən hissəsini sinir sistemi yaradır. Bir qəza və ya əlillik vəziyyəti olanda belə bədənimiz elektrik istehsalını həyata keçirir, istehsal etdiyi elektrik enerjisi həyati fəaliyyətini davam etdirir. Canlılardakı bu elektrik sistem, metallarda elektrik sistemlərindən daha çox üstünlüyə malikdir. Bu üstünlüklərin başında bioloji sistemlərin öz özünü təmir etməsinə gəlir. Məsələn, barmağınızda bir kəsik yarananda qısa zamanda bu yara sağalır. Bunu təmin edən sistemlərin ardında yenə elektrik bir nizam vardır. Bu heç bir insan hazırlama maşında mövcud olmayan imitasiya ediləbilməz  bir xüsusiyyətdir.

Ətrafımızda gördüyümüz hər şeyin elementi atomdur. Atomun içində isə proton, neytron və elektron vardır. Proton və neytron nüvədə yerləşir, elektronlar isə nüvənin ətrafında davamlı dönən hərəkətli hissəciklərdir. Protonlar müsbət, elektronlar mənfi elektrik yüklü, neytron isə yüksüzdür. Atomdakı elektron və proton miqdarı bir-birinə bərabərdir. Bu bərabərlik də atomun neytral vəziyyətdə olmasına səbəb olur. Atom çoxdan bir elektron qazananda bu onu mənfi hala gətirir və tarazlıq pozulur. Atom bir elektron itirəndə isə bu dəfə də müsbət yüklü olur. Bu ziddiyət elektron cərəyanı başlamasına yol açır və məhz bu elektron cərəyanı da "elektrik olaraq tanınır. Trilyonlarla atomdan meydana gələn insan orqanizmi elektronların hərəkəti ilə ortaya çıxan enerjiylə çalışır

Nəfəs almaq, yerimək, yemək yemək, danışmaq, hərəkət etmək, qısası həyatımıza dair nə varsa bu enerjiyə ehtiyac duyuruq və bu enerji olmadan orqanizmin həyati fəaliyyətlərini davam etdirməsi söz mövzusu belə ola bilməz. İnsanın həyatı boyu orqanizmində baş verən saysız-hesabsız hüceyrə fəaliyyətinin əsasında elektrik var. Başqa sözlə, bədəndəki bütün kimyəvi proseslər elektriklə baş verir.
 Bəs insanın hüceyrələrinin hasil etdiyi elektrik nə növ bir elektrikdir, yəni (AC) dəyişən cərəyandır, yoxsa sabit cərəyandır? İnsandakı enerji elektrik enerjisi deyilsə, hansı növ bir enerjidir? Elektrikdirsə tezliyi nə qədərdir, neçə volt və cərəyanı nə qədərdir?

 İnsan orqanizminin əsas enerji mənbəyi kimyəvi və elektrik əsaslı vahid sistem olan sinir sistemi, mürəkkəb kommunikasiya, koordinasiya və idarəetmə sistemi kimi funksiya görər. İnsan orqanizmindəki elektriki (DC), ya da (AC) olaraq təsnifatlandıra bilmərik. İnsan orqanizmindəki siqnal çatdırılması, sinir sistemini yaradan neyronlar tərəfindən çatdıran damarlardan yaranır. Bu sistem, bir AC ya da DC güc sistemlərindən çox, bir teleqraf sisteminə bənzətmək olar. Teleqraf sistemi, müxtəlif kodlar istifadə edilmək surətilə məsafələr arasında elektrik siqnalları yazılı məlumat göndərilməsini təmin edən bir cihazdır. Bizim bədənimizdə gerçəkləşən isə elektrik məlumatın yazısız təminatıdır. Yəni ayağımıza batan bir tikanı hiss edib qiymətləndirmə və reaksiya vermə zamanı elektrik siqnalları ilə məlumat axını təmin edilir.

İnsan Orqanizmində Necə Elektrik İstehsal Olunur?

 Bu sualın cavabı əslində böyük bir tarazlığın məhsuludur və olduqca təəccüblüdür. Bədən, elektrik istehsalını özü həyata keçirir. Bu vəzifəni orqanizmindəki trilyonlarla hüceyrə hamı birlikdə yerinə yetirirlər. Kiçik bir "batareyaya oxşada biləcəyimiz hüceyrələrin xarici ətrafı kalium, iç qismi isə natrium mayesi ilə doludur. Bütün hüceyrələrdə hüceyrə pərdələri boyu bir gərginlik (elektrik gərginlik fərqi) var. Hüceyrə qılafında voltaj fərqi "elektrik potensialı" olaraq ifadə edilən bir elektrik cərəyanının yaranmasını təmin edir. Hüceyrə qılafının içərisində bu elektrik potensialına "istirahət potensialı" də deyilir və bu potensialın miqdarı təxminən 50 milivoltdur. Bütün hüceyrələr bu potensial enerjilərini hüceyrə içindəki fəaliyyətlərini həyata keçirmək üçün istifadə edirlər. Ancaq sinir və əzələ hüceyrələri başqa hüceyrələrdən fərqli olaraq bu enerjini fizioloji funksiyalar üçün də istifadə edirlər. Əzələ hüceyrələrində bu cərəyan sayəsində ixtisar baş verərkən, sinir hüceyrələrində bu cərəyan siqnal ötürülməsini təmin edir.

Hüceyrə qılafı üzərində yalnız müəyyən ionların keçidinə icazə verən kanallar mövcuddur. Bu kanallar vasitəsilə ionlar hüceyrə daxilinə və xaricinə hərəkət edə bilər. Müsbət və mənfi yüklü hissəciklərin hərəkəti ilə hüceyrə daxili və xarici arasında elektrik bir tarazlıq meydana gəlir. Hüceyrə daxili və hüceyrə xarici  mayelərindəki  bu fərq, tarazlıq yaranana qədər bir keçid meyli yaradır. İçərisini kənardan ayıran hüceyrə qılafı, bəzi ionların keçməsinə icazə verərkən başqalarının keçidini əngəlləyən yarı-keçirici xüsusiyyətdədir. Bu üzdən hüceyrə, elektrikə ehtiyac duyanda bütün etməsi lazım olan, elektrik dövrəsini tamamlamaq üçün bu kanalların birini açmaqdır.

İnsan Bədənində İstehsal Olunan Elektrikin Miqdarı Nə Qədərdir?

 Bir hüceyrənin kənar yük ilə içərisindəki yük arasındakı fərqi təxminən 50 milivoltdur. Vaşinqton Əyalət Universitetindən farmakoloq Professor Stiven M. Simaskonun hesablarına görə, bədəndəki trilyonlarla hüceyrənin istehsal etdiyi elektrik toplansa əldə edəcəyimiz enerji, 40 wattlık bir elektrik lampanın işıqlanmasına uyğun bir enerjidir. Bəzi hüceyrələr digərlərindən daha çox elektrik istehsal edir. Bunun miqdarı hüceyrələrin gördükləri işə və elektriki nə üçün istifadə etdiklərinə görə dəyişir. Məsələn, sinir hüceyrələri və ürək hüceyrələri çox çox elektrik istehsal edirlər, çünki sinir hüceyrələrinin, mesajlarını uzaq məsafələrə çatdırmaq lazımdır ki, bu üzdən həm özləri üçün, həm də bu mesajları çatdırmaq üçün daha çox enerjiyə ehtiyac duyurlar.

.
Mənbə-elektrikport.com