"Elektroavtomatika" kitabı üçün əsas bölmələr və mövzular:
1. Giriş
- Elektroavtomatika nədir?
- Tarixi inkişafı və sənayedə rolu
- Avtomatlaşdırmanın məqsədləri və üstünlükləri
2. Elektrotexnikanın əsasları (baza bilikləri)
- Elektrik dövrələrinin əsas anlayışları
- Rəqəmsal və analoq siqnallar
- Cərəyan, gərginlik, müqavimət, güc
- Kontaktorlar, relelər və termik qoruyucular
3. Sensorlar və aktuatorlar
- Mövqe, təzyiq, temperatur, axın sensorları
- Optik və induktiv sensorlar
- Elektrik mühərrikləri (AC və DC)
- Klapanlar və pnevmatik aktuatorlar
4. PLC (Programmable Logic Controller)
- PLC nədir və necə işləyir?
- Giriş və çıxış modulları
- Əsas proqramlaşdırma dilləri (ladder diagram, function block, structured text)
- Praktik PLC proqram nümunələri (məsələn: su nasos sistemi, konveyer idarəetməsi)
5. SCADA və HMI sistemləri
- SCADA sistemlərinin strukturu və funksiyaları
- RTU və PLC fərqləri
- HMI interfeysləri və operator paneli dizaynı
- Məlumat toplama və vizualizasiya nümunələri
6. Sənaye şəbəkələri və rabitə protokolları
- Modbus, Profibus, Ethernet/IP, CANbus
- Fieldbus və HART sistemləri
- IoT və sənayedə məlumat ötürülməsi
7. Elektrik paylayıcı sistemlər və avtomatik qoruma
- Avtomatlaşdırılmış paylayıcı panellər
- Aşağı gərginlik və orta gərginlik sistemlərində avtomatika
- Qoruma sistemləri (qısaqapanma, yüklənmə, faza nəzarəti)
8. Motorların avtomatik idarə olunması
- Start/stop sistemləri
- Soft-starter və frekans çeviriciləri (VFD)
- Mühərrikin tərs fırlanması, əyləcləmə və sürət tənzimlənməsi
9. Enerji monitorinqi və avtomatik enerji idarəetməsi
- Enerji sərfiyyatına nəzarət
- Güc keyfiyyəti analizi
- Enerji səmərəliliyi üçün avtomatlaşdırılmış sistemlər
10. Sınaq, diaqnostika və texniki xidmət
- Avtomatik sistemlərin yoxlanılması
- Ən çox rast gəlinən nasazlıqlar və həll yolları
- Diaqnostika vasitələri və proqram təminatları
11. Layihələndirmə və sənədləşmə
- Elektroavtomatika layihəsinin mərhələləri
- P&ID, PFD, elektrik sxemlərinin hazırlanması
- EPLAN, AutoCAD Electrical, WinCC kimi proqramlardan istifadə
12. Real sənaye tətbiqləri və case study-lər
- Su təmizləmə qurğusu
- Neft-qaz kompressor stansiyası
- Enerji istehsalı SCADA sistemi
- İstehsalat xətti konveyer idarəetməsi
13. Əlavələr
- Terminlər və abbreviaturalar lüğəti
- Standartlara istinad (IEC, ISO, ISA)
- Tez-tez verilən suallar və cavablar
- Test sualları və praktiki tapşırıqlar
Elektroavtomatikaya Giriş
Əsas anlayışlar: Avtomatika nədir? Onun əhəmiyyəti və tətbiq sahələri.
Tarixi inkişaf: Elektroavtomatikanın yaranması və müasir vəziyyəti.
Sistem növləri: Açıq və qapalı idarəetmə sistemləri.
Elektrik Əsasları və Komponentləri
Elektrik dövrələri: Cərəyan, gərginlik, müqavimət, güc. Om qanunu, Kirxhof qanunları.
Elektron komponentlər: Rezistorlar, kondensatorlar, induktorlar, diodlar, tranzistorlar (BJT, MOSFET).
Relelər və kontaktorlar: İşləmə prinsipi, növləri və tətbiqləri.
Transformatorlar: Növləri, işləmə prinsipi və istifadə sahələri.
Elektrik mühərrikləri: DC və AC mühərrikləri (sinxron, asinxron), onların idarə olunması.
Avtomatika Elementləri və Cihazları
Sensorlar və ötürücülər: Temperatur, təzyiq, səviyyə, hərəkət, optik sensorlar və s.
Aktuatorlar: Hidravlik, pnevmatik, elektrik aktuatorları.
Mühafizə cihazları: Avtomat açarlar, qoruyucular, rele mühafizəsi.
Siqnalizasiya və indikatorlar: İşıq və səs siqnalları.
İdarəetmə Sistemləri və Proqramlaşdırıla Bilən Məntiqi Kontrollerlər (PLC)
İdarəetmə nəzəriyyəsi: Geri əlaqə, PID kontrollerlər.
PLC-lər: PLC-nin strukturu, işləmə prinsipi, proqramlaşdırma dilləri (Ladder Diaqramı, Funksiya Blok Diaqramı, Strukturlaşdırılmış Mətn).
SCADA və HMI sistemləri: Nəzarət, məlumatların toplanması və vizuallaşdırılması.
DCS (Distributed Control System): Böyük sənaye komplekslərində istifadə.
Pnevmatika və Hidravlika Əsasları
Pnevmatik sistemlər: Kompressorlar, hava hazırlığı, pnevmatik silindrlər, klapanlar.
Hidravlik sistemlər: Nasoslar, hidravlik silindrlər, klapanlar, hidravlik mayelər.
Elektropnevmatik və elektrohidravlik idarəetmə: Birləşdirilmiş sistemlər.
Sənaye Şəbəkələri və Kommunikasiya
Sənaye protokolları: Modbus, Profibus, Ethernet/IP, CANopen.
Verilənlərin ötürülməsi: Kabel və simsiz texnologiyalar.
Robototexnika və Mebotronika
Robotların növləri və tətbiqləri: Sənaye robotları, mobil robotlar.
Robot idarəetmə sistemləri: Hərəkət planlaması, sensor inteqrasiyası.
Mebotronika: Mexanika, elektronika və informatikanın inteqrasiyası.
Təhlükəsizlik və Standartlar
Elektrik təhlükəsizliyi: Qorunma üsulları, torpaqlama, qısaqapanmadan mühafizə.
Sənaye standartları: IEC, ISO standartları.
Funksional təhlükəsizlik: SIL (Safety Integrity Level) anlayışı.
Problemlərin Həlli və Nasazlıqların Aradan Qaldırılması
Diaqnostika üsulları: Sistemlərdə nasazlıqların aşkarlanması.
Təmir və sazlama: Praktiki misallar və metodologiyalar.
Gələcək Trendlər
Sənaye 4.0 və IoT: Ağıllı fabriklər, bulud əsaslı idarəetmə.
Süni intellekt və maşın öyrənməsi: Avtomatik sistemlərdə tətbiqlər.
Enerji səmərəliliyi: Yaşıl avtomatika.