Dəniz şəraitində torpaqlanma xüsusi yanaşma tələb edir, çünki torpağın olmadığı yerlərdə elektrik sistemlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək və avadanlığın qorunmasını təmin etmək üçün alternativ üsullardan istifadə olunur.
Bu vəziyyət xüsusilə gəmi, platforma və dəniz qurğularında vacibdir. Dəniz şəraitində torpaqlanmanın əsas prinsipləri aşağıda izah olunur:
1. Metal Şassiyə Torpaqlanma (Hull Grounding)
Gəmilər və dəniz platformalarında şassi (gəminin metal gövdəsi) əsas torpaqlama nöqtəsi kimi istifadə olunur. Bu metodda:
- Gəminin metal gövdəsi torpaq kimi qəbul edilir və bütün elektrik avadanlığı bu nöqtəyə qoşulur.
- Güclü əlaqə təmin etmək üçün kabel bağlantıları korroziyaya qarşı mühafizə olunur.
2. Süni Torpaqlama
Dəniz şəraitində süni torpaqlama nöqtələri də istifadə olunur:
- Dəniz suyu yaxşı keçirici olduğu üçün torpaqlama elektrodu kimi istifadə edilir.
- Elektrodlar (məsələn, mis və ya paslanmayan poladdan hazırlanmış plitələr) dəniz suyuna salınır.
- Elektrodların sahəsi kifayət qədər böyük olmalıdır ki, torpaqlama müqaviməti minimal olsun.
3. Torpaqlama Sistemi və Torpaqlama Nöqtələri
Torpaqlama sistemi aşağıdakı elementlərdən ibarət ola bilər:
- Mərkəzi torpaqlama nöqtəsi (Central Ground Point):
- Generator, transformator və digər əsas avadanlıqlar bu nöqtəyə birləşdirilir.
- Suyun elektrolitik xassələrindən istifadə:
- Elektrolitik keçiriciliyi artırmaq üçün bəzi hallarda xüsusi duzlu su məhlulları əlavə olunur.
4. İzolyasiya və Elektrik Təhlükəsizliyi
Dəniz mühitində torpaqlanma sisteminin qurulmasında elektrik təhlükəsizliyi üçün əlavə tədbirlər görülür:
- İzolyasiya Monitorinq Cihazları (Insulation Monitoring Devices):
- İzolyasiya xətalarını aşkar etmək üçün istifadə olunur.
- Transformatorların qoruyucu bölünməsi:
- Yüksək gərginlikli sistemlərdə izolyasiyanı artırmaq üçün istifadə olunur.
5. Korroziyaya Qarşı Qorunma
Dəniz mühitində yüksək rütubət və duzlu su elektrodların və digər metal hissələrin korroziyasına səbəb olur. Buna görə:
- Korroziyaya davamlı materiallardan istifadə olunur (məsələn, paslanmayan polad və ya anodlaşdırılmış alüminium).
- Katodik qoruma sistemləri quraşdırılır (qurban elektrod metodu ilə).
6. Beynəlxalq Standartlar
Dəniz şəraitində torpaqlama sistemləri ilə bağlı aşağıdakı beynəlxalq standartlar tətbiq olunur:
- IEC 60092-101: Dəniz gəmilərində elektrik quraşdırmalarının əsas prinsipləri.
- IMO (International Maritime Organization) standartları.
- IEEE 45: Dəniz avadanlıqları üçün elektrik təlimatları.
Nəticə: Dəniz şəraitində torpaqlanma üçün əsas metod gəminin metal gövdəsinin torpaq kimi istifadə edilməsi və ya dəniz suyunda elektrodların yerləşdirilməsidir. Eyni zamanda təhlükəsizliyi təmin etmək üçün sistemdə izolyasiya və korroziyadan qoruma tədbirləri görülür.